Ataol Behramoğlu kimdir

Ataol Behramoğlu kimdir, 1969 yılında yayınlanan “Bir Gün Mutlaka” adlı şiir kitabı ile kuşağının öncü bir şairi olarak kabul edildi.

Ataol Behramoğlu, 13 Nisan 1942 tarihinde İstanbul’un Çatalca ilçesinde babasının askerlik görevini yaptığı sırada Azerbaycan kökenli bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Babası yüksek ziraat mühendisi Haydar Behramoğlu, annesi ise İsmet Hanım’dır. İlkokul üçüncü sınıfa kadar Kars‘ta öğrenim gördükten sonra ilk, orta ve lise öğrenimini babasının ziraat müdürü olarak görev yaptığı Çankırı‘da 1960 yılında tamamladı. İlk şiirleri, aile soyadı ile yani “Ataol Gürus” adıyla Yeni Çankırı, Yeşil Ilgaz, Çağrı gibi yerel gazete ve dergilerde yayınlandı.

1962’de üyesi olduğu Türkiye İşçi Partisinin (TiP) örgütlenme çalışmalarına katıldı.

1966 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. Üniversite eğitimi sırasında Yapraklar, Dost, Evrim, Ataç gibi dergilerde çıkan şiirleriyle dikkat çekti. Bu dönemin şiirlerini bir araya getiren ilk şiir kitabı “Bir Ermeni General” 1965’te Ankara’da Toplum Yayınevince basıldı.

Kitaplaşan ilk çevirisi Anton Çehov‘un eseri “İvanov” 1967’de basıldı.

Ataol Behramoğlu, 1969 yılında yayınlanan “Bir Gün Mutlaka” adlı şiir kitabı ile kuşağının öncü bir şairi olarak kabul edildi.

Gerçek şiir kimliği 1965-1971 yılları arasında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni Gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları’nda çıkan şiirleriyle oluştu. Halkın Dostları’nı İsmet Özel‘le birlikte çıkarmaya başlamışlardır. Fakat dergi 12 Mart askeri muhtırasının ardından kapatıldı.

Siyasi nedenlerle 1970 yılında yurt dışında çıkan Ataol Behramoğlu, 1970-1972 yıllarında yaşamını Paris, Londra‘da, Sovyet Yazarlar Birliğinin davetlisi olarak 1972‘de gittiği Moskova‘da 1972-1974 yıllarında sürdürerek dil ve edebiyat konularında çalıştı. Moskova Devlet Üniversitesinde Rus edebiyatı üzerine lisansüstü bir çalışma yaptı. 1974 yılında af yasasından yararlanarak Türkiye‘ye döndü.

Yurt dışında bulunduğu sırada yazdığı “Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri” adlı şiir kitabı döndüğünde İstanbul’da yayınlandı. Ülkeye dönüşünde 1975 yılında kardeşi Nihat Behram‘la edebiyatta yeni toplumcu-gerçekçi anlayışı yansıtan “Militan”dergisini çıkardı.

Muhsin Ertuğrul yönetimindeki İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrolarında dramaturg olarak görev yaptı. 1980 darbesi sonrasında dramaturgluk görevinden ayrılmak zorunda kaldı. 1960’lı ve 70’li yıllarda başladığı çeviri çalışmalarını sürdürerek Rus edebiyatından Mihail Lermontov, Puşkin, Maksim Gorki, Anton Çehov gibi şair ve yazarların yapıtlarını dilimize çevirdi.

1979‘da Türkiye Yazarlar Sendikası genel sekreteri oldu. Rus asıllı Ludmila Denisenko ile evliliğinden kızı Barış o yıl dünyaya geldi.

1976 yılında yayınlanan “Ne Yağmur… Ne Şiirler”, 1978 yılında “Kuşatmada”, 1979 yılında “Mustafa Suphi Destanı”, 1983 yılında “Dörtlükler” gibi şiir kitaplarıyla çağdaş Türk şiirinin önemli temsilcileri arasında yer alan Behramoğlu 1982 yılında sıkıyönetimce Türkiye Barış Derneğine karşı açılan dava nedeniyle tutuklanarak on ay cezaevinde kaldı. Cezaevinde bulunduğu sırada kendisine Asya-Afrika Yazarlar Birliğinin Uluslararası Lotus Edebiyat Büyük Ödülü verildi. 1983‘te sekiz yıl hapse mahkum edildi. 1984‘te ülkeden gizlice ayrılarak Fransa‘ya gitti. Bir süre sonra pasaport verilmeyen ailesini de gizlice yurt dışına çıkardı.

Hayatının 1989 yılına kadar süren bu döneminde 1985-1986 yıllarında Paris– Sorbonne Üniversitesi‘nde Rus edebiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat konularında lisansüstü bir çalışma yaptı. 1986‘da Paris‘te ressam Yüksel Aslan ile birlikte Fransızca Türk edebiyatı dergisi “Anka”yı kurdu ve yönetti. Birçok ülkede katıldığı toplantılarda konuşmalar yaptı, şiirlerini okudu.

“Ne Yağmur Ne Şiirler” kitabının yeni basımının mahkemece toplatılması ve imhasına karar verilen Ataol Behramoğlu bir hafta göz hapsinde tutuldu; kitap daha sonra beraat etti. 1981‘de “İyi Bir Yurttaş Aranıyor” başlığı altında topladığı şiirler Türkiye’de “siyasal kabare” türünün ilk örneklerinden biri olarak birçok kez izleyiciye sunuldu.

1989‘a kadar sürecek bu ikinci yurt dışı döneminde, Avrupa ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkedeki toplantılarda şiirlerini okudu, konferanslar verdi. Türkiye’ye dönüşünden sonra kültür danışmanlığı ve editörlük yaptı.

1995 yılında başlayan ve 1999’a kadar iki dönem Türkiye Yazarlar Sendikası genel başkanlığı görevini üstlendi.

Şiir üzerine yazı ve denemelerini “Yaşayan Bir Şiir” ve“Şiirin Dili-Ana Dil” adlı kitaplarında topladı. “Lozan” adlı belgesel-müzikli oyunu 1993’te Devlet Tiyatrosu’nca sahnelendi. Çocuk edebiyatı, gezi, anı, deneme türlerinde çok sayıda yapıtı yayınlandı.

2002‘de Türkiye PEN Yazarlar Derneği “Dünya Şiir Günü Büyük Ödülü”nü aldı.

1992‘de İstanbul Üniversitesinde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003‘te aynı üniversitede doçent, 2009‘da Beykent Üniversitesinde profesör olarak sürdürdü.

Şimdi İstanbul-Aydın Üniversitesi öğretim kadrosundadır.

2007‘de Rusya Federasyonunun uluslararası Puşkin Madalyası’yla ödüllendirilen ilk Türk şairi oldu. 2008 yılında şiirlerinden oluşan geniş bir seçmeler kitabı Amerika Birleşik Devletlerinde yayınlandı.

“Rus Edebiyatı Yazıları”, “Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği”, “Rus Edebiyatının Öğrettiği” adlı kitaplarının yanı sıra, 1995’ten günümüze “Cumhuriyet” gazetesindeki köşesinde yayınlanmakta olan makalelerini çok sayıda kitapta topladı.

Yunanca, Macarca, Sırpça, Bulgarca, Azeri Türkçesi ve İngilizcede kitap olarak yayınlanan şiirleri dünyanın belli başlı bütün dillerine çevrilerek dergi ve seçkilerde yer aldı. 1990’lı yıllardan günümüze tüm ülkeyi şiirlerini okuyarak ve konferanslar vererek dolaşmakta olan Behramoğlu, ünlü müzisyenlerin beste ve yorumlarıyla da milyonlara ulaşan dizeleri, öncü şair ve aydın kimliğiyle çağdaş edebiyatımızın en çok sevilen, ilgi ve beğeniyle izlenen şair ve yazarları arasında yer aldı.

Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yapmaktadır.

Eserleri :
Şiir :
1955 – Her Şey Şiirdir
1965 – Bir Ermeni General
1969 – Bir Gün Mutlaka
1974 – Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri
1976 – Ne Yağmur… Ne Şiirler…
1978 – Kuşatmada
1979 – Mustafa Suphi Destanı
1983 – Dörtlükler
1983 – İyi Bir Yurttaş Aranıyor (Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından oyunlaştırılmıştır.)
1985 – Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum
1985 – Kızıma Mektuplar
1983 – Şiirler 1959-1982
1987 – Eski Nisan
1988 – Bebeklerin Ulusu Yok
1991 – Bir Gün Mutlaka-Toplu Şiirler I
1991 – Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var-Toplu Şiirler II
1992 – Kızıma Mektuplar- Toplu Şiirler III
1993 – Sevgilimsin
1999 – Aşk İki Kişiliktir
2002 – Yeni Aşka Gazel
2007 – İki Ağıt
2008 – Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar
2008 – Okyanusla İlk Karşılaşma
2008 – Hayata Uzun Veda

Deneme-İnceleme :
1986 – Yaşayan Bir Şiir (eklerle yeni basım 2007)
1995 – Şiirin Dili-Anadil (eklerle yeni basım 2007)
1996 – Utanıyorum
1997 – Mekanik Gözyaşları
1997 – Nazım’a Bir Güz Çelengi (eklerle yeni basım: Nazım Hikmet-Tabu ve Efsane(2008))
1998 – İki Ateş Arasında
1999 – Kimliğim İnsan
2000 – Başka Bir Açı
2001 – Gerçeklik Duygusunun Kaybolması
2001 – Rus Edebiyatı Yazıları
2001 – Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği
2003 – Kendin Olmak ya da Olmamak
2004 – Yeni Ortaçağın Saldırısı
2005 – Biriciktir Aşk
2008 – Rus Edebiyatının Öğrettiği
2009 – Sivil Darbe
2010 – Benim Prens Adalarım

Anı:
2008 – Aziz Nesin‘li Fotoğraflar

Gezi :
1996 – Başka Gökler Altında (eklerle yeni basım 2010)
2008 – Yurdu Teninde Duymak

Oyun :
1993 – Lozan

Mektup:
1995 – Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (İ.Özel’le mektupları)
1997 – Şiirin Kanadında Mektuplar (M.Demirtaş’la mektupları)

Çocuk :
– Yiğitler Yiğiti ve Uçan At Masalı (şiir-masal)
– Dünya Halk Masalları (çeviri-uyarlama)
– Düşler Kuruyorum (kitapta bölüm)
– Mihail Zoşçenko-Lastik Papuçlar (çeviri)

Antoloji :
1987 – Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt(
1997 – Dünya Şiiri Antolojisi ( 4 cilt, Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
1983 – Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi(Özdemir İnce-Ataol Behramoğlu, eklerle yeni basım 2008)
2008 – Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi(eklerle yeni basım)
2007 – Uçur Diye, Ey Aşk(Tematik Aşk Şiirleri)

Çeviri :
– Anton Çehov-Büyük Oyunlar (İvanov-Orman Cini-Vanya Dayı-Martı-Üç Kızkardeş-Vişne Bahçesi)
– Aleksandr Puşkin-Bütün Öyküler, Bütün Romanlar
– Aleksandr Puşkin-Seviyordum Sizi (şiirler)
– Aleksandr Puşkin-Erzurum Yolculuğu
– Maksim Gorki-Yaşanmış Hikâyeler
– Maksim Gorki-Bozkırda
– İvan Turgenyev-Arefe
– Mihail Lermontov-Hançer (şiirler)
– Jose Marti-Göklerde Eriyip Gitmek İsterdim (şiirler)
– E. Babayev–Nazım Hikmet
– V. Tulyakova-Nâzımla Son Söyleşimiz
– A. Fevralski-Nâzım’dan Anılar
– S. Viladimirov, D. Moldvaski-Mayakovski
– A. M. Şamsuddinov-Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi
– Fyodor Dostoyevski-Puşkin Üzerine Söylev

DÖRTLÜKLER

Cellat uyandı yatağında bir gece
“Tanrım” dedi “Bu ne zor bilmece :
Öldürdükçe çoğalıyor adamlar
Ben tükenmekteyim öldürdükçe…”

1974

Yıllanmış bir ağaç gibi köklü, gür
Yalan hiç yıkılmayacakmış gibi görünür
Hükmü verilmiştir oysa :
Yıkılacak. Çürümüştür.

1972

Eskidenmiş sabredip murada ermek
Şeyhin kerametini bekleyerek
Öyle zamanlar yaşamaktayız ki dostum
Erdemdir bazen, sabretmemek…

1974

Elinde ne piyon kaldı, ne vezir, ne kale
Düştü birbiri ardına atlar, filler
Ama şah hâlâ direnmekte
Yeni taşlar bulundu çünkü : Köpekler…

1972

Burjuvalar kocaman duvarlarla
Çevirmişler avlularını
Ama bir kiraz ağacı gördüm geçen gün
Dışarı uzatmıştı en çiçekli dalını

1972

Dilencilerin akordeonları
Bir romantizm katıyor Avrupalı’nın hayatına
Bu bana klâsik müzik dinlemesini anımsattı
Nazilerin, toplu imhalar sırasında…

1972

Dostları özlemle kucaklamayı unutma
Çocuk sevmeyi çiçek koklamayı unutma
En zorlu anındayken bile kavganın
Gökyüzüne bakmayı unutma

1972

-Nedim Tarhan’a-
Bir arkadaşımı dinledim yurdunu savunurken,
İnanç ve güç doluydu – şaşkın yüzler sarkmıştı kürsüden;
“Bizler yarının insanlarıyız” diye düşündüm,
“Onlar ise ölüdür, şimdiden…”

1983

Her an bir çarpıntıyı yaşamaktayım
Her an çılgın bir heves dağlıyor kalbimi
Tanrım, ben mi hayatı aşmaktayım
Yoksa hayat mı aşmakta beni…

1972

Hayale, düşe, doğa ötesine karnım tok
Cine, periye, tanrıya, iblise karnım tok
Adam gibi yaşadım şu dünyada diyebilsem bir gün
Gerisine karnım tok

1974

Odan, kitapların duvarda resimler
Bahardır, bir kuş şarkısını söyler
Sanırsın böylece sürüp gidecek bu
Nasıl öyle sandıysa senden öncekiler

1974

Ölüm düşüncesinden
Ürküntü duymazdım belki
İki tarih arasına sıkışmak
Onurumu incitmeseydi…

1976

Gök sanki eriyecek mavilikten
Çimenler uykulu ve sıcak
Bir kadın geçiyor
Çıplak ayaklarını kalbime basarak

1972

Durdum baktım arkandan sen giderken
Bana bir hoşça kal bile demeden giderken
İnsan neler duyar anladım o zaman
Can alıp başını benden giderken

1974

Sevdiğim
Sonsuzca yitirdiğim ender çiçek
Geri kalan yılları ömrümün
Seni anımsamama yetmeyecek

1976