Batlamyus kimdir

Batlamyus kimdir, Yunan coğrafyacı, matematikçi ve astronomdur. İskenderiye’de yaşadığı sanılmaktadır.

Batlamyus, yaklaşık olarak MS 85 ve 165 yılları arasında yaşadığı kabul edilmektedir. Hayatı hakkında hemen hemen hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Yunan asıllı bir Mısırlı, veya Mısır asıllı bir Yunanlı olabileceği öne sürülmektedir.

Yunanca adı Ptolemaios’tur, ama harf uyuşmazlığı nedeniyle Ortaçağ İslâm Dünyası’nda Batlamyus diye tanınmıştır. (Adı Yunanca ”Klaudyos Ptolemayos”, Latince ”Claudius Ptolemaeus”, İngilizce ”Ptolemy”dir.)

Batlamyus, Astronomi, matematik, güneş saatçiliği, coğrafya, müzik ve optik alanlarında çalışmalar yaptı. Almagest ve Coğrafya kitapları iki önemli eseridir.

İçinde birçok harita bulunan “Geopraphike Hiphegensis” (Coğrafya Kılavuzu) adlı yapıtı 16. yüzyılda birçok kez basıldı. Batlamyus, astronomi incelemelerinde kullanmak için aygıtlar da yaptı. Bu kitap Kristof Kolomb’a kadar bütün coğrafyacılar tarafından başvuru kitabı olarak kullanılmıştır.

Ancak Batlamyus’un coğrafya anlayışı yeterince geniş değildir. İklim, doğal ürünler ve fiziki coğrafyaya giren konularla hiç ilgilenmemiştir. Başlangıç meridyenini sağlam bir şekilde belirleyemediği için, vermiş olduğu koordinatlar hatalıdır. Ayrıca, Yer’in büyüklüğü hakkındaki tahmini de doğru değildir. Ancak Kristof Kolomb bu yanlış tahminden cesaret alarak Batı’ya doğru gitmiş ve Kuzey Amerika’ya ulaşmıştır.

En önemli yapıtı; Arapların “Kitab-al Macisti” adıyla çevirdiği “Mathematike Sintaksis“tir (Matematik Sentezi). Bu yapıtında dünya sistemi, düzlem ve küresel trigonometri üzerine bir inceleme, günlük hareketlerle ilgili bütün olguların açıklanışı ve hesabı yer alır. Bu eser daha sonra Arapça’dan Latince’ye çevrilirken Almagest olarak adlandırıldığından, bugün Batı dünyasında bu eser Almagest adıyla tanınmaktadır. Bu eserinde Dünya merkezli bir Güneş Sistemi modeli önerilir. Bu model, Copernicus‘un güneş merkezli modeline dek Batı ve İslam dünyalarında geçerli model olarak kabul edilmiştir.

Almagest, on üç kitaptan oluşur;

– Birinci Kitap, kanıtlarıyla birlikte yermerkezli dizge’nin ana çizgilerini verir;
– İkinci Kitap, Menelaus’un teoremiyle, küresel trigonometri bilgilerini ve bir kirişler tablosunu içerir; burada örnek problemler de çözülmüştür;
– Üçüncü Kitap, Güneş’in hareketini ve yıllık süreyi anlatır;
– Dördüncü Kitap, Ay’ın hareketini ve aylık süreyi konu edinir;
– Beşinci Kitap, aynı konularla ilgilidir. Ay’ın ve Güneş’in mesafelerini tartıştığı gibi, bir usturlabın yapılışı ve kullanılışı hakkında da ayrıntılı bilgiler sunar;
– Altıncı Kitap, gezegenlerin kavuşumları ve karşılaşımlarını, Güneş ve Ay tutulmalarını inceler;
– Yedinci ve Sekizinci Kitap, durağan yıBatlamyus’un durağan yıldızlar kataloğunu ve gök küresi aleti yapabilmek için gerekli yöntem bilgisini içerir;
– Geriye kalan beş kitap ise devingen yıldızların, yani gezegenlerin hareketlerine ayrılmıştır ve yapıtın en özgün kısmıdır.