Tanzimat sonrası Türk Edebiyatı‘nın en önemli isimlerinden olan Abdülhak Hamit Tarhan; Recaizade Mahmut Ekrem, Namık Kemal ve Ebüziyya Tevfik gibi isimler ile birlikte yeni, batıya yönelik Türk Edebiyatı’nın kurucularından oldu.
Abdülhak Hamit Tarhan, 2 Ocak 1852‘de İstanbul’da doğdu. Dededen gelen soylu bir ailenin çocuğu olan Abdülhak Hamit Tarhan’nın dedesi Abdülhak Molla, II. Mahmut ve Abdülmecit‘in hekimiydi. Babası Hayrullah Efendi ise tarihçi ve diplomattı.
Abdülhakne, Evliya Hoca, Behaeddin Hoca ve Tahsin Efendi gibi özel hocalardan aldığı derslerle başladı. Ardından Bebek Köşk Kapısı’ndaki Mahalle Mektebi’ne ve daha sonra Rumelihisar Rüştisine gitti. 1863 yılında henüz 11 yaşındayken ağabeyi Nasuhi Bey ile Paris‘e giderek eğitimine burada devam etti. Özel bir okulda okuyan Abdülhak Hamit, bu sayede Fransızcasını geliştirdi. Babasının da Paris’e gelmesinden kısa bir süre sonra 1865 yılında İstanbul’a döndü. İstanbul’da Fransız Okuluna devam ederken bir yandan da Babıali’de tercüme odasında çalışıyordu.
1866 yılında babasının İran‘a Tahran Büyükelçiliği’ne tayin edilmesi yüzünden babasıyla İran’a gitti. Babası 1867 yılında vefat edene kadar burada kaldı. İstanbul’a döndükten sonra Maliye Mühimme Kalemi’ne girdi. Maliye Kalemi’nde döneme edebiyat alanında damgasını vurmuş olan Recaizade Mahmut Ekrem ile tanışma fırsatı buldu. Bu dönem Sami Paşa‘nın Hafız Divanı’nın okudu ve Tahran’daki hayatını anlatan “Macera-yı Aşk” adlı ilk eserini yazdı. Kısa sürede Şura-yı Devlet ve Sadaret Kalemi’ne yükselen Abdülhak Hamit, 1871 yılında Fatma Hanım’la evlendi. Bu dönem ilk şiirlerini yazmaya başladı.
1876 yılında Paris Büyükelçiliği’nde İkinci Katipliğe atandı ancak iki yıl sonra, zalim bir hükümdara başkaldırıyı anlatan “Nesteren” adlı oyunu yüzünden görevden alındı. Ardından 1881‘de Gürcistan’daki Poti, 1882‘de Yunanistan’daki Golos ve 1883‘de Bombay Başkonsolosluklarına atandı. Hayatındaki en önemli olaylardan biri Bombay’dan dönerken uğradıkları Beyrut’ta eşi Fatma Hanım’ı kaybetmesi oldu. Bu ölümün etkisiyle ünlü şiiri “Makber“i yazdı.
1886 yılında Londra Büyükelçiliği’ne Başkatip olarak atandı. Burada kaldığı süre içinde ikinci eşi Nelly ile tanıştı ve evlendi. 1895 yılında Lahey elçiliğine getirildi. Ardından kısa bir süre sonra Brüksel’e tayini çıktı. Eşinin rahatsızlanması üzerine 1900‘da İstanbul’a döndü.
1911 yılında ikinci eşi Nelly’nin ölümünden sonra, burada Cemile Hanım ile evlendi. Ancak bu evlilik 20 gün kadar sürebildi. 1912‘de Belçika asıllı Lüsyen Hanım’la evlendi. İstanbul’da iken Meclis-i Ayan üyesi olan Abdülhak Hamit Tarhan, 1920‘de İstanbul’un işgal edilmesi ile birlikte Viyana’ya kaçtı.
Viyana’da sıkıntılı günler geçiren yazarı, Ankara Hükümeti geri getirmek için çabalara başladı. İstanbul’a Hükümet sayesinde döndükten sonra Maçka’da bir eve gerleştirildi ve kendisine maaş bağlandı. 1928‘de İstanbul Milletvekili seçildi ve 12 Nisan 1937‘de İstanbul’da vefat edenek den bu görevi sürdürdü. Naaşı Zincirlikuyu’ya defnedildi.
Batılılaşmanın en büyük isimlerinden olan Abdülhak Hamit Tarhan, “Şair-i Azam” olarak bilinirdi. Hayatının büyük bir bölümünü yurtdışında geçirmiş ve Avrupa Edebiyatı’ndan oldukça etkilenmiştir. Kurallara uymayan, Batı edebiyatında gördüğü her yeniliği, Türk Edebiyatı’na da getirmiş ve “Divan Şiiri”nin bitiricilerinden olmuştur. Sanatından romantik öğelere ağırlık vermiştir. Vezin, kafiye ve dile pek önem vermemiş, lirizmi ön plana çıkarmıştır.
Tanzimat sonrası bütün edebi ve siyasi devrimleri edebiyatına katmıştır. İlk eserlerinde Tanzimat ekolünün etkisinde kalmış, daha sonra Batı edebiyatını daha yakından tanıyınca klasik edebiyattan tamamen ayrılmıştır.
ESERLERİ
Şiir:
Sahra (1879).
Ölü (1886).
Hacle (1886).
Bir Sefilenin Hasbihali (1886).
Bâlâ’dan Bir Ses (1911).
Validem (1913).
İlham-ı Vatan (1918).
Tayflar Geçidi (1919).
Ruhlar (1922).
Garâm (1923).
Oyun:
İçli Kız (1874).
Sabr ü Sebat (1875).
Duhter-i Hindu (1875).
Nazife yahut Feda-yı Hamiyet (1876, 1919).
Tarık yahut Endülüs Fethi (1879, 1970).
Eşber (1880, 1945).
Zeynep (1908).
Macera-yı Aşk (1910).
İlhan (1913).
Tarhan (1916).
Finten (1918, 1964).
İbn Musa (1919, 1928).
Yadigar-ı Harb (1919).
Hakan (1935).
