Ali Rıza Efendi kimdir, Ulu önder Mustafa Kemal ATATÜRK‘ün babasıdır.
Ali Rıza Efendi, 1839 yılında Selanik‘te doğmuştur. 1830’larda Söke’den Selanik’e yerleşmiş Türkmenlerden Kızıl Hafız lakaplı Ahmet Efendinin oğludur. İlkokulu Abdi Hafız Mahalle Mektebinde okudu. Selanik’te Evkaf İdaresinde ikinci katiplik yaptı. Memurluğu sırasında, Hacı Sofi ailesinden Feyzullah Ağa’nın kızı Zübeyde Hanımla 1871 yılında evlendi.
1876 yılında da Selanik Asakir-i Milliye taburunda subay olarak görev aldı. Okuryazar olduğu için geçici olarak üsteğmen rütbesi verildi. Askerliği yaklaşık iki yıl sürdü; Ayastefanos Anlaşması‘ndan sonra askerliğe veda etti.
1878 yılından sonra Gümrük Muhafaza Teşkilatında memurluk yaptı. Gümrük Memurluğunu, Osmanlı Rumelisi’nin Yunanistan sınırında, Olimpos Dağı eteklerinde, Çayağzı veya Papazköprüsü denilen dağlık, ıssız, Yunanlı eşkiyanın herkesi haraca bağladığı tehlikeli bir sınır geçidinde yapmıştır.
Ali Rıza Efendi’nin görev yaptığı gümrüğün bütün işleri kereste ihracatı üzerineydi. Ali Rıza Efendi, görevi sırasında kereste tüccarıyla tanışıp arkadaş oldu. Bu arkadaşlık ona yeni bir iş kapısı açtı; memurluktan ayrılıp, kereste tüccarları Cafer Efendi ile ortaklık kurup ticarete atıldı.
Ali Rıza Efendi, daha sonra da kereste ticareti yapmaya başladı. Zübeyde Hanım‘dan 6 çocuğu oldu. Çocuklarından Ahmet (1874-1883), Ömer (1875-1883), Naciye (d.1889) ve Fatma (1872-1875),fazla yaşamadı. Sadece Mustafa (d.1881) ve Makbule Atadan (d.1885) hayatlarına devam edebildi. Naciye’yi de 1899 yılında küçük yaşta veremden kaybettiler.
Kereste ticareti sayesinde gelir düzeyi yükselen Ali Rıza, eşi Zübeyde Hanım, çocukları Ahmet ve Ömer’le birlikte, Selanik’in Islahane semtinin Ahmet Subaşı Mahallesi’ndeki bir eve taşınırlar. Günümüzde bu ev müze olarak hizmet vermektedir. Oğlu Mustafa bu evde doğar.
1877 Rus harbinden sonra Makedonya çetelerle dolmuş, artık buralardaki Türklere rahat kalmamıştı. Bu siyasi çeteler yüzünden Ali Rıza Efendi’nin ticareti de bozuldu. Kereste ticareti yapamayınca tuz ticaretine başladı, bu işten de ziyan görünce tekrar memuriyete geçmek istedi. Ancak başaramadı. Memuriyetten ayrıldıktan sonra giriştiği her ticari faaliyet bu şekilde başarısızlıkla sonuçlanan Ali Rıza Efendi, bu olaylardan çok etkilenmiş ve büyük bir moral çöküntüsü içinde hayata küsmüş ve ağır bir hastalığa yakalanmıştır
Ali Rıza Efendi, 1889 yılında, tek oğlu Mustafa Kemal ilkokul üçüncü sınıfta olduğu dönemde hastalanarak vefat etti.
