Aristopfanes kimdir, MÖ 450 – MÖ 380 yılları arasında yaşamış bir komedya yazarıdır. Eserlerinde devrin tanınmış kişilerini ve bazı toplum olaylarını yermiştir. Bu eserlerde kaba şakalar, küfürler, argo sözler bolca yer alır.
Aristopfanes, MÖ 450 yılında Atina‘da doğmuştur. Babasının adı Philippos’dur. Eski Yunanlı komedya şairi. “Eski Komedya” ve “Orta Komedya” türlerindeki oyunları günümüze kalmış tek Atinalı komedya şairidir. Adı “görüşünüz kusursuz, en iyi” anlamına gelir.
Aristopfanes‘in yazarlık yaşamı MÖ 427’de başladığı sırada, yunan siteleri birbirleriyle savaşmaktaydılar. Bu çatışmalar yirmi yedi yıl kadar sürdü ve İsparta’nın Atina’yı yenmesiyle MÖ 404 yılında sonuçlandı.
İlk komedyası (yitik) Dazia/es’i (“Şölenciler”) yaklaşık olarak MÖ 427’de yirmi üç yaşında iken yazmış ve yaşamının sonuna değin hemen her yıl bir ya da iki komedya ile yarışmalara katılmıştır.
Oyunlarından anlaşıldığına göre Aristophanes, Atina’nın siyasal yaşamını çok yakından izlemiş, aralıklarla yirmi yedi yıl süren ve sonunda Atina Demokrasisinin yıkılmasına yol açan Atina ve Sparta arasında yaşanan Peloponnes Savaşları’na sürekli olarak karşı çıkmış, demokrasi döneminde soylular sınıfının yandaşı olarak, savaşı körükleyen “halkçı” politikacıları yermiştir. Özellikle Peloponez Savaşı esnasında savaş çığırtkanlığı yapan kişiler, Aristofanes’in “Barış Üçlemesi” diye adlandırılan komedya eserlerinde alaya alınırlar. Bu üçleme yazarın “Lysistrata” veya “Kadınlar Savaşı” (MÖ 411), “Barış” (MÖ 421), “Kömürcüler” (MÖ 425) adlı oyunlarından oluşmaktadır.
M Ö 426’da Büyük Dionysia bayramında yarışmaya katılan ve bilinen ikinci oyunu olan günümüze ulaşmayan Babylonioi (“Babilliler”) komedyasında Atina devletini ve yöneticilerini küçük düşürdüğü gerekçesiyle zamanın “demagog”u Kleon tarafından hakkında kovuşturma açılmıştır.
Aristofanes geleneklere bağlı ve her yeniliğe tepki gösteren bir yazardı. Düşüncelerinde tutucuydu. Edebiyatta ve sanatta yapılan yenilikleri pek beğenmezdi.
Yazarın tutumu Sophistlere ve doğal olarak Socrates‘e karşı da aynıydı; çünkü Aristofanes’in gözünde bunlar tehlikeli ihtilalcilerdi, gelenekleri yıkan, töreleri saymayan düşünürlerdi. Tüm bunlara rağmen, MÖ 411’de yazdığı “Lysistrata” oyununda gerçekleşeceğini umduğu barışı tesis etme görevini kadınlara verir. Bu durum, kadınların yurttaş bile sayılmadıkları Atina toplumu açısından önemli bir adımdır.
MÖ 423’te oynanan “Bulutlar” tragedya ve komedya eserlerinin yer aldığı yarışmada ancak üçüncülük aldı. Aristofanes bu eseri kendisi de başarısız bulduğundan oyunu tekrar ele aldı. Bu komedyada saldırılar Socrates‘e ve eğitim üzerine yöneltilmişti. Oyunun sonu oldukça yıkıcı oldu. Socrates, tutuklanmasının ve ölüme mahkûm edilmesinin en önemli etkenlerinden biri olarak bu komedyayı gösterdi.
Başka bir yunan oyun yazarı olan Euripides‘in “Helene” adlı oyununa bir parodi olarak MÖ 410 yılında “Thesmophoria Şenliğini Kutlayan Kadınlar” adlı komedyada Euripides’e saldırdı.
MÖ 393’te oynandığı sanılan “Kadınlar Halk Meclisinde” yazarın ilk oyunlarından çok farklıydı. Atina demokrasisi gerilemeye başladığından siyasal taşlamaya girmek zorlaşmıştı; çünkü baskı başlamıştı. Aristofanes bu eserinde kadın haklarını alaya aldı.
Sağlığında 44 eser yazdığı bilinmekle beraber günümüze kadar Aristopfanes’in 11 oyun metni gelebilmiştir. Bunların sonuncusu “Plutos”tur (MÖ 388).
Aristopfanes, MÖ 380 yılında 70 yaşındayken Yunanistan’ın Delfi kentinde ölmüştür.
Aristofanes’in Türkçeye çevrilmiş Yapıtları :
– Lysistrata -Kadınların Savaşı , (çev. 1966) Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu,
– Kuşlar, (çev. 1966) Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu,
– Eşek Arıları – Yargıçlar, (çev. 1966) Sabahattin Eyüboğlu,
– Bulutlar, (çev. 1957) Ali Süha Delilbaşı,
– Barış, (çev. 1966) Azra Erhat,
– Kurbağalar, (çev. 1946) Nevzat Hatko
Aristofanes’in Günümüze Kalmış Olan 11 Eseri :
Akharnes, MÖ 425, (“Akhar-nui’lilsx”)
Hippes, MÖ 424, (“Atlılar”)
Nephelai, MÖ 423, (Bulutlar)
Sphekes, MÖ. 422, (Eşek Arıları: Yargıçlar)
Eirene, MÖ 421, (Barış)
Ornithes, MÖ 414, (Kuşlar)
Lysistrate, MÖ 411
(Lysistrata: Kadınların Savaşı); Thes-mophoriasdosai, MÖ 411
(“Thesmophoria Bayramında Kadınlar”); Batrakhoi, MÖ 405
(Kurbağalar); Ekklesiasdosai, MÖ 391
(“Kadınlar Halk Meclisinde”) ; MÖ 388
