Ebu’l-Kasım kimdir, Anadolu Selçuklu Devleti sultanı ikincisidir.
Ebu’l-Kasım, Anadolu Selçuklu Devleti ilk döneminde İznik valisidir. Hanedanın kurucusu ve ilk sultan Kutalmışoğlu Süleyman Şah‘ın 1086 yılında ölümünden sonraki Fetret döneminde 6 yıllık bir süre Anadolu Selçuklu Devleti‘ni yönetti.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah 1084 yılı Aralık ayı içerisinde Antakya’yı fethetmek için yola çıkarken İznik ve civarını Ebu’l-Kasım adındaki bir Türk beyine bırakmıştı. Ülkenin diğer bölgelerinin idaresi de muhtelif Türk kumandanlarına tevdi edilmişti.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah 1086 yılında Antakya yakınlarında Suriye Selçuklu Devleti Sultanı Tutuş’la yaptığı savaşta yenilerek ölünce, Süleyman Şah’ın iki oğlu I. Kılıç Arslan ve Kulan Arslan, Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah‘ın İsfahan’daki sarayına esir olarak gönderildi.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah‘ın ölüm haberi onun muhtelif bölgelere tayin etmiş olduğu Türk beylerinin bağımsız hareket etmelerine sebep oldu. Bunlardan hükümet merkezi İznik’i elinde bulundurduğu için en nüfuzlusu olan Ebu’l-Kasım hiç tereddüt etmeden, kendisini sultan ilân ettiği gibi kardeşi Ebu’l-Gazi’yi de Kayseri ve civarına Emîr tayin etti. Becerikli ve gayet ihtiraslı bir kimse olan Ebu’l-Kasım bundan sonra Marmara sahillerine akınlar yaparak bütün bölgeyi yağmalamaya başladı. Bunun üzerine imparator Alexios, Türk akıncılarını sahilden geri sürdü ve Ebu’l-Kasım’ı barış istemeğe mecbur etti. Ancak Ebu’l-Kasım barış müzakerelerini devamlı olarak uzattığından, imparator nihayet İznik üzerine bir kuvvet sevk etmeye mecbur kaldı. 1090 yılı ortalarında Bizans kuvvetlerine mağlup olan Ebu’l-Kasım daha sonra İznik’e çekildi.
Anadolu’yu kendisine bağlamayı uman Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah, Urfa emiri Bozan’ı Ebu’l-Kasım’ın üzerine yolladı. Emir Bozan İznik’i kuşattıysa da alamadı. Ancak Büyük Selçuklu Devleti’yle savaşmayı göze alamayan Ebu’l-Kasım kardeşini İznik’te bırakarak Melikşah‘la anlaşmak üzere İsfahan’a hareket etti. Melikşah Ebu’l-Kasım’la anlaşmayı kabul etmedi. Ebu’l-Kasım İznik’e geri dönerken 1092 yılının Eylül-Ekim ayında yolda yakalanarak kendi yayının kirişi ile boğdurulmuştur.
Ebu’l-Kasım’ın ölümünden sonra kardeşi Ebu’l-Gazi kısa bir süre daha İznik’i elinde tutmaya devam etti. 19 Kasım 1092 tarihinde de Melikşah da ölünce Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın iki oğlu I. Kılıç Arslan ve Kulan Arslan İsfahan’da serbest bırakıldılar.
Ebu’l-Gazi 1092 yılı sonlarında İznik’e ulaşan I. Kılıç Arslan‘a hiç direnmeden yönetimi devretti.
