Ferit Edgü kimdir, Hakkari’de Bir Mevsim adlı romanın yazarıdır.
Ferit Edgü, 24 Şubat 1936 tarihinde İstanbul‘da doğmuştur. Tam adı İsmail Ferit Edgü’dir. Babasının adı Nuri Mehmet Edgü, Annesinin adı ise Fatma Nevber dir. Çocukluk yılları II. Dünya savaşının kötü atmosferlerinde geçti. İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’nde eğitim görürken kazandığı bir sınavla Almanya‘ya giden Ferit Edgü oradan Fransa‘ya geçti. Acedemie du Feu’de seramik öğrenimi gördü. Sorbonne’da felsefe, Louvre’da sanat tarihi kurslarına katıldı. 1959-1962 yılları arasında Paris‘te kalan Edgü bu süre zarfında resim eğitiminin yanı sıra felsefe, sanat tarihi, seramik gibi hususlarda kendini geliştirdi.
1960 yılında Paris‘de iken gezmeye gittiği Hollanda, Lahey’de tanıştığı Amelie ile evlendi ve Paris’de yaşamaya başladılar. Esma adında bir kızları oldu 1962 yılında askerliğini yapmak üzere Türkiye’ye çağırıldı.
Askerliğini yedek subay öğretmen olarak Hakkâri‘de Pirkanis köyünde yapan Ferit Edgü burada bir dönem öğretmenlik yaptıktan sonra Askerlik hizmetini Beypazarı’nda 1965 yılında bitirdi. Askerlik görevi bittikten sonra Paris‘e gitti.
1967 yılında İstanbul‘a dönen Ferit Edgü bir müddet sonra tekrar Paris‘e gitti ve Paris’te bir yıl daha kaldıktan sonra yeniden 1968 yılında yurda döndü. Türkiye’ye dönüşünde bir müddet Man Ajans’ta reklam metin yazarlığı yapan Ferit Edgü daha sonra DATA reklamcılık ve Ada yayıncılık şirketlerini kurdu. Öykü yazarlığının yanı sıra, resim eleştirileri ve denemeleriyle ün yaptı. Yazın hayatına şiirle başlayan Ferit Edgü İlk şiirini 1952’de Kaynak dergisinde yayımladıktan sonra ilk öyküsü de 1954’te Yeni Ufuklar dergisinde yayınlandı.
Aynı yıllarda Şairler Yaprağı (1954), Mavi’de de şiirleri yayımlandı (1954). Daha sonraları Yeni Ufuklar, Vatan Sanat Eki, Mavi, Pazar Postası, Dost’taki öyküleriyle (1954-1959); Ataç, Yeni Dergi, Eylem, Papirüs, Ant, Soyut, Milliyet Sanat, Hürriyet Gösteri dergilerindeki deneme ve incelemeleriyle tanındı.
Maviciler hareketini başlatan Mavi Dergisinde yazıları ve şiirleri çıkmaya başlayan Ferit Edgü bir dönem bu akımın bir parçası oldu. Edgü bundan sonraki yazım yaşamında hikâyecilik önemli bir yer kazandı. Yazılarında edebiyatın konumu, yazarın özgün koşulları ve nitelikleri üzerine düşünceleriyle dikkat çekti.
1977 yılında ADA Yayınevi’nin Namanlı yurdundaki Bedri Rahmi sanat galerisini yönetmeye başladı.
Mavi dergisi ve topluluğu ile bu dergide yayınladığı şiirleri ile adını duyuran Ferit Edgü daha sonraki yıllarda nesre, roman ve öyküye yönelerek adını daha çok öykü ve romanları ile duyurdu.
Hakkari’de görev yaptığı süre yazarın düşünce dünyasında yeni bir ufuk açtı. Buradaki öğretmenlik günlerinde yaşadığa değişimi eserlerine de yansıtan sanatçı “Hakkaride Bir Mevsim “ adındaki eseri bu yıllarda yaşadığı deneyimler ve hatıralar sonucunda yazdı. Hakkâri öncesinde Mavi dergisindeki yazıları ve şiirleri ile adını duyurdu. Mavi hareketinin içinde olan genç bir şair olarak adını edebiyat çevrelerinde duyurmayı başaran Ferit Edgü Toplumcu bir çizgide yeni şeyler başarmak isteyen bu topluluğun içinde daha çok ferdi sorunları ele almayı tercih eden bir yazar ve şair görünümünde kaldı.
Hikâye ve romanlarında genellikle varlıklı kesim ve aydınlarığını, yabancılaşma duygusunu, mutsuzluğunu yer yer fantastik bir anlatımla ele aldı.
Öykülerini sanatın toplum sorunlarıyla ilgilenmesi gerektiğini düşünmesine rağmen eserlerinde bu amaca uygun bir yazar görüntüsüne giremedi. Özellikle yazdığı öyküler kısa sürede toplumcu anlayıştan sıyrılmasına sebep oldu. Hakkâri’ye gitmeden öncesi dönemlerde kaleme aldığı öykülerinde Ferit Edgü, yaşamın anlamsızlığını öykü kişilerinin kişisel kaygılarını, bunalımlarını, toplumsal yaşamdan kopuk ve iletişimsizlikten kaynaklanan iç çatışmalarını dile getirdi. Yozlaşma, yabancılaşma, doğuştan gelen yetersizlerinden şikâyet eden ferdi konuları eserlerinde işledi. Hem Paris‘i hem de Hakkâri‘yi tanıma fırsatını bulan yazar bu iki coğrafyaya da şahit olmasının getirdiği avantajları eserlerinde kaleme alamaya başladı. Özellikle Hakkâri ve çevresinde şahit olduğu izlenimler bir yazar olarak onu derinden etkilemişti. Öyküleri’nde yazar kısa metinler halinde “Doğu” ve “Taşra”nın iç dünyasını derinlikli ve teferruatlı bir şekilde yansıttı. Franz Kafka‘nın ve Varoluşçuluğun tesirleri altında yeni bir hikâyecilik yaratmaya çalışan bir tavırla hareket etti.
Ferit Edgü kendi deyimiyle ”Herhangi bir insanın yazgılarının yazınsal konu olması kadar yazınsal konunun yazarın yazgısı olması söz konusudur” şeklinde ifade ettiği üslup anlayışı kendine özgü bir teknik ve anlatım dili ortaya çıkarmasına sebebiyet verdi.
Ferit Edgü, Bir Gemide kitabıyla 1979 Sait Faik Hikaye Armağanı, Ders Notları’yla 1979 TDK Deneme Ödülü, Eylül’ün Gölgesinde Bir Yazdı adlı? seriyle Sedat Simavi 1988 Edebiyat Ödülü’nü aldı. Ayrıca O adlı romanı Hakkari’de Bir Mevsim adıyla ve Onat Kutlar‘ın senaryosuyla sinemaya uyarlandı. 1983 yılında Erden Kıral’ın yönetmenliğinde Genco Erkal, Şerif Sezer, Erkan Yücel, Macit Koper, Rana Cabbar‘ın oynadığı film 1984 yılında 33. Berlin Film Festivali’nde ve 2. Akdeniz Kültürleri Film Festivali’nde ödüller aldı.
Ferit Edgü, 1960 yılında Hollanda‘da tanıştığı Amelie Edgü ile evlendi. Bu evlilikten Esma (d.1968) adını alacak bir çocuk sahibi olan Ferit Edgü 1997 yılında eşinden boşandı.
Ödülleri:
1979 – Sait Faik Hikâye Armağanı 1979 (Bir Gemide)
1979 – Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü 1979 (Tüm Ders Notları)
1988 – Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü 1988 (Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı)
Eserleri:
Roman :
1976 – Kimse
1977 – O/Hakkari’de Bir Mevsim
1988 – Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı
Öykü:
1959 – Kaçkınlar
1962 – Bozgun
1968 – Av
1978 – Bir Gemide
1982 – Çığlık
1991 – Ressamın Öyküsü
1991 – Binbir Hece
1995 – Doğu Öyküleri
1999 – İşte Deniz, Maria
2002 – Do Sesi
2005 – Avara Kasnak
2007 – Nijinski Öyküleri
2007 – Yaralı Zaman
2010 – Leş (Toplu Öyküleri)
Senaryo :
1983 – Hakkâri’de Bir Mevsim (O adlı romanından senaryo, Onat Kutlar ile birlikte)
Deneme:
1978 – Tüm Ders Notları (oturum notları; Abidin Dino, Pertev Naili Boratav, Güzin Dino, Abdel Malek ile)
1980 – Yazmak Eylemi
1986 – Şimdi Saat Kaç?
1990 – Vincent Van Gogh Yüzyıl Sonra
1991 – Yeni Ders Notları
1996 – Seyir Sözcükleri
2000 – Tüm Ders Notları
2001 – Devam
2003 – Sözlü/ Yazılı
2003 – İnsanlık Halleri
2005 – Avara Kasnak
2013 – Selma Gürbüz İçin Üç Yazı
Şiir :
1978 – Ah Min-el Aşk
1999 – Dağ Şiirleri
Anı:
2003 – Görsel Yolculuklar
Biyografi :
2003 – Abidin Dino
2001 – Avni Arbaş
1986 – Osman Hamdi Bey-Bilinmeyen Resimleri
Çocuk Kitabı :
2004 – Doğa Dostları
Çeviri :
1960 – Übü Kralı (Alfred Jarry)
1961 – Düşüş (Albert Camus)
1963 – Godot’yu Beklerken (Samuel Beckett)
1965 – Bugünün Dünyasında Felsefe (Jean Wahl)
1967 – Aydınlar ve Toplum, (Antonio Gramsci, V. Günyol , B. Onaran’la)
1976 – Amerika: Şiirler (Allen Ginsberg, Lawrence Ferlinghetti, Orhan Duru ile birlikte)
DİĞER ESERLERİ:
– Yaşayan Bedri Rahmi (1976),
– Bedri Rahmi Binbir Bedros (albüm, Mehmet Eyuboğlu ile, 1977),
– Bedri Rahmi-Babatomiler (albüm, Mehmet Eyuboğlu ile, 1978),
– [Yüksel] Arslan (1982),
– Aliye Berger (1980),
– Eren Eyüboğlu (1981),
– Türk Hat Sanatı (karalamalar, meşkler, 1984, İngilizcesi ayrı bir kitap olarak, 1988),
– Osman Hamdi Bey (Mustafa Cezar ile, 1986),
– Ergin İnan (resim, 1988, Almancası ayrı kitap olarak, 1988),
– Mustafa Pilevneli (resim, 1988),
– Abidin Dino / Antibes Resimleri (1989),
– Karapınar Türü Halılar (1989),
– Ressamın Öyküsü (Ergin İnan ile, 1991),
– Avni Arbaş (1992),
– Füreya / Ateş ve Sır (1992),
– Türkiye Bir Portre: 18 Fotoğrafçının Yapıtları (1993),
– Fikret Mualla Saygı (1995), Seyir Sözcükleri (öykü-şiir arası serbest metin, 1996),
– Komet (1999),
– Adnan Varınca (2000),
– İnsanlık Halleri (2003),
– Görsel Yolculuklar (2003),
– Abidin (2004).
