Gazi Yaşargil kimdir, Beyin ve Sinir Cerrahı, Profesör Doktor, yüzyılın beyin cerrahı
line
Mahmut Gazi Yaşargil, dünyaca ünlü Türk tıp doktoru, nöroşirüji uzmanı. Mikro cerrahinin nöroşirürliğini keşfetti. Epilepsi ve beyin tümörlerinin tedavisi için yeni yöntemler buldu. Nöroşirüji alanında yüzyılın en büyük gelişmelerine imzasını attı.
6 Temmuz 1925‘te, Diyarbakır‘ın Lice ilçesinde bir Kaymakam çocuğu olarak dünyaya geldi. Anne tarafı karadenizden, baba tarafı Beypazarı’na ilk yerleşen Kayhan aşiretine mensup aileye dayanır. Babası Asım bey 1924’te Diyarbakır Lice’ye kaymakam olarak atanır. Bu vesile ile orada dünyaya gelir. Lice’deyken iki yaşındaki İhsan abisi tifo yüzünden ölür. Gazi Yaşargil üç aylıkken, Annesi Sahavet hanım ve 4 yaşındaki ablası Selma ile birlikte babalarının tayini sebebiyle Ankara’ya taşındılar. Daha sonra, Erdem ve Günay adındaki kardeşleri de yurtdışında eğitim görerek tıp doktoru oldular. Erdem şimdi Basel’de karın cerrahisi profesörü. Günay ise Zürih’te nörofizyoloji profesörü.”
1925 yılında Gazi Yaşargil daha bebek iken bir grup Kürt çeteci, Yaşargil ailesini, Kaymakamlık ikametgahına baskın düzenleyerek kaçırır. Kaçırılanlar içinde tesadüfen evde olmayan kaymakam yoktur ama eşi ve çocukları vardır. Cezaevinde tutulan bir grup çeteciye karşı kaymakam ailesi. Takas için şantaj malzemesi olarak kullanılır. Pazarlık günlerce sürer lakin çetecilerin istekleri kabul edilmez. O günkü Kürt çetecileri eşkıyalığın da raconu var diyerek kadın ve çocuklardan oluşan rehineler zarar verilmeksizin serbest bırakılır.
İlk ve orta okulu Ankara’da bitirdi. 1943’de Lise eğitimini Ankara Atatürk Lisesinde tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesine girdi. 1944 yılında Almanya‘ya giderek Jena Thüringen Friedrich Schiller Üniversitesi’nde tıp eğitimine başladı. İkinci Dünya Savaşı‘nın etkileri yüzünden 1945 yılında buradan ayrılarak İsviçre‘deki Basel Üniversitesi’ne girdi. 1950 yılında bu üniversitede doktora eğitimi ve nöropsikiyatri, dahiliye ve genel cerrahi asistanlığı yaptı. 1953’de Zürih’de, Prof. Dr. Hugo Krayenbühl’ün yanında beyin cerrahisi çalışmaya başladı. 1953-64 yılları arasında çalışmalarını beyin damarları ve anjiyografisi üzerinde yoğunlaştırdı.
1965 yılında yardımcı profesör olan Yaşargil, 1965 ve 1967 yılları arasında, Amerika Birleşik Devletleri‘nin Burlington kentindeki Vermont Üniversitesi’nin Nöroşirüji Bölümü’nde, Profesör Peardon Donaghy ile birlikte mikrovasküler cerrahi alanında çalışmalar yürüttü.
Buradaki çalışmalarını tamamlayan Yaşargil, Zürih’e döndü ve 30 Ekim 1967 tarihinde, cerrahi mikroskop ve mikrocerriyatını gerçekleştirdi. Bu başarısı ile nöroşirüji dünyasında kendinden bahsettirmeye başlayan Yaşargil, cerrahi alanında kullanılan ekipmanları yetersiz bularak, bu alanda yeni arayışlar içine girdi. Bu yönde yaptığı çalışmalar sonunda cerrahi alanına yüzer mikroskop ve anjiyografi gibi önemli katkılarda bulundu. Beyin ameliyatlarında kullandığı mikroskop, anverizmaların giderilmesinde çok önemli bir rol alarak bu alanda çığır açtı. 1973 yılında profesörlük ünvanını kazandı ve Zürih Üniversite’si Nöroşirüji Bölümü’nün bölüm başkanlığına getirildi. 1992’ye kadar klinik şefliği yaptı. 1993’de emekli oldu.
Harvey Cushing ile beraber 20. Yüzyılı’ın en önemli nöroşirüji uzmanı olarak nitelenen Yaşargil, kendisinden sonra gelen üç nesile bu alanla ilgili çok önemli bilgiler aktardı. Görev aldığı üniversitelerde dünyanın çeşitli yerlerinden gelen üç binden fazla öğrenciye bilgi ve tecrübelerini, nasıl uygulanması gerektiğini göstererek anlattı.
Prof. Dr. Yaşargil’in icatları arasında; kızının adını verdiği, beyin loplarını açmada kullanılan “Otomatik Leyla Ekartörü” ve dizaynını yaptığı “Yaşargil Anevrizma Kliplerini” sayabiliriz. Yaşargil patentli buluşlarına çocuklarının adını veriyor.
1973 yılından beri cerrahi operasyonlarda yanında bulunan uzman mikrocerrahi hemşiresi hemşire Dianne Bader-Gibson ile evli olan Yaşargil, meslek yaşamını ABD’de Arkansas eyaletinde Little Rock şehrindeki Tıp Bilimleri Üniversitesi’nde sürdürmektedir. Arkansas Üniversitesi Tıp Fakültesi, dünyada beyin cerrahisinde isim yapmış bir merkez.
Amerikan Beyin Cerrahları Birliği tarafından “yüzyılın adamı” seçilen Yaşargil, birliğin saygın yayın organı olan Neurosurgery adlı derginin de kapağında yer almıştır. 20. yüzyılın en büyük beyin cerrahı olduğunu anlatmak için kendisine tam 81 sayfa ayırdı. Neurosurgery’nin editörü Michael Apuzzo, Gazi hocanın, 1950 sonrası 20. yüzyılın ikinci yarısı için yüzyılın bilimadamlığına aday gösterilen 140 uluslararasıbeyin ve sinir cerrahisinin, şu anda içinde bulunduğu durumu Harvey Cushing ile Gazi Yaşargil’e borçlu olduğunu söyledi. Apuzzo, Cushing ve Yaşargil’in beyin ve sinir cerahisinin bilimini ve sanatını kökten değiştirdiğini ifade etti.
“Counterbalanced” destekli cerrahi mikroskopun kullanılmaya başlanması ve Yaşargil tarafından pek çok mikrocerrahi aletin tasarımlanması ya da yeniden tasarımın yapılması sonucu mikrocerrahi nöroşirurjide yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Bu katkılarından dolayı Yaşargil, Amsterdam’da 1997’de XI. Uluslararası Nöroşirurji Kongresi esnasında “The World Federation of Neurosurgical Societies”in onur madalyası verilmiştir.
Türk beyin cerrahı Prof. Gazi Yaşargil’in; 2002 yılında Arkansas Üniversitesi Hastanesi Beyin Cerrahi Merkezi’nde “Dr. Gazi Yaşargil Kürsüsü” kurularak adı verildi. Böylece, ABD’de ilk kez saygın bir üniversitenin bilim kürsüsü bir Türk’ün adını taşıyor.
Gazi Yaşargil, beyin cerrahisine katkılarından dolayı Öncü olarak adlandırılıyor. Prof. Gazi Yaşargil’e göre beyin, su koridorlarından oluşuyor. Aynen, yeni bir kıta nehirleri yoluyla nasıl keşfedilebilirse, cerrah da beyni koridorları yoluyla keşfedebilir. Gazi Yaşargil, mikroskoplar aracılığıyla ve bu koridorlardan insan beyninde ulaşılmayacak tümör ya da lezyon bulunmadığını belirtiyor. Beyin tümörlerine cerrahi müdahale olmaz düşüncesini yerle bir ederek devrim yapan Yaşargil, doğru yöntemlerle her cerrahi müdahalenin savunucusu olarak tanınıyor.
1912 yılında Fransız cerrah ve fizyolog Alexis Karel‘e 3 milimetrelik damarda ameliyat yaptığı için Nobel ödülü verilmişti; Gazi Yaşargil bu başarıyı 1 milimetreye indirip beyin damarını açıp kapattı.
Gazi Yaşargil‘in yaşamını devam ettirdiği Başkan Clinton’ın valilik yaptığı bu adı gibi küçük güney şehrinde yani Amerika’nın Arkansas eyaletinin “Little Rock” şehrinde; “buranın Başkan Clinton’dan başka en meşhurları neler” diye sorduğunuzda “Gazi Yaşargil ve kedi balığı” olduğunu söylüyorlarmış.
Peki Yaşargil Türkiye’ye dönecek mi? Daha önce gelecek gibi oldu, peki ama neden gelmedi?
‘‘Bir kaç kere gelecek gibi oldum. Rahmetli Turgut Özal‘la Malatya’da bir klinik yaratmaya niyetlendik, olmadı. Ankara Sevgi, İstanbul Alman, ve Vakıf Gureba hastaneleriyle konuşmalar yaptık. Olmadı, çünkü bana verilen sözler tutulamadı. Bir kere ben özel hastaneye gitmek istemiyordum, halka hizmet vermek istiyordum. Sonra Arkansas’ta bana çok iyi çalışma koşulları sağladılar. Bina iyi olacak, alet edevat olacak bir de personel ve uzman ekipler olacak. Bunlar da bir anda olmuyor, zaman gerekiyor. Oysa ben durup bekleyemezdim. Çünkü beyin mikrocerrahisine ve meslektaşlarıma vereceğim hizmetler vardı.”
Evliliği: Dianne Bader-Gibson ile evli. Leyla, Ceylan ve Can adında 3 çocukları var
