II. Kılıç Arslan kimdir, 6. Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı’dır.
II. Kılıç Arslan, 1113 yılında Aksaray’da doğmuştur. Dedesi I. Kılıç Arslan, babası 5. Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Rükneddin Mesud‘dur. I. Gıyaseddin Keyhüsrev, II. Süleyman Şah (Rükneddîn Süleyman Şah) çocuklarıdır.
1144 yılında babasıyla birlikte, Elbistan’ın fethinde bulundu. Elbistan’ın fethi üzerine babası I. Rükneddin Mesud onu buraya melik atadı. Meliklik devrinde maiyyetindeki bir avuç akıncıyla Göksün ve Maraş bölgelerine akınlar yaptı.
1147-1149 yılları arasında cereyan etmiş olan II.Haçlı seferine karşı babasıyla birlikte savaştı. Sultan I. Rükneddin Mesud Kilikya Seferi’nden dönüşünde hastalandı. Türk töresine uygun olarak üç oğlu (II. Kılıç Arslan, Dolat ve Şahinşah) arasında paylaştırdı. Büyük oğlu II. Kılıç Arslan sultan unvanıyla Konya‘da tahta çıkacak, ötekilere de melik unvanıyla kendilerine verilen vilayetlere gideceklerdi. Sultan I. Rükneddin Mesud tüm beylinerek oğlunu tahta çıkardı. Böylece II. Kılıç Arslan resmen 1155 yılında sultan ilan edildi.
Kısa zamanda babasının yarım bıraktığı işleri tamamlamak üzere teşebbüslere geçti. Büyük Selçuklu Devleti Sultanı, Ahmed Sencer‘ın vâris bırakmadan 1157’de vefat etmesi üzerine Anadolu Selçuklu Devleti tamamen müstakil oldu.
II. Kılıç Arslan, hükümdarlığının ilk yıllarında tahtta hak ileriye sürerek ayaklanan kardeşleriyle uğraşmak zorunda kaldı. Ortanca kardeşini (Dolat) yakalatıp öldürdü. 1156’da Maraş’a yürüdü ve kenti ele geçirdi. Topraklarına saldıran Suriye Atabeyi Nurettin Mahmut Zengi üzerine yürüdü. Nurettin Mahmut Zengi’nin ölümünden sonra Tokat, Niksar ve Sivas’ı ele geçirdi. Mengücekoğullarını da egemenliği altına alarak Fırat Nehri’nden Sakarya Nehri’ne kadar uzanan toprakları Anadolu Selçukluları Devleti’nin yönetimi altında birleştirdi.
1157 yılında Anteb’i (Ayıntab) ele geçirdikten sonra Raban’ı kuşattı. Artan kuvveti rakiplerini telaşa düşürdü. Başta Bizans olmak üzere yöredeki beyler bir ittifak kurdular. Kılıç Arslan bu işbirliğini bozmak için harekete geçtiyse de başarılı olamadı ve 1162′ de İstanbul‘a gitti. İmparator I. Manuel Komnenos ile buluştu. 1163’te Danişmendliler üzerine yürüdü. 1165’te Elbistan, Darende ve Tohma Suyu kıyılarını, 1169’da da Kayseri ve Zamantı yöresini Danişmendilerden aldı. Daha sonra kardeşi Şahinşah üzerine yürüdü. Ankara ve Çankırı’yı ele geçirdi.
1171 yılında Malatya‘yı kuşattıysa da bir süre sonra kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı ve Kayseri’ye döndü. 1175 yılında Danişmendlilerin elindeki tüm kentleri alarak beyliğe son verdi.
II. Kılıç Arslan‘ın gidereke geldiğini gören İmparator Manuel Komnenos, komuta ettiği bir orduyla II. Kılıç Arslan‘a karşı harekete geçti. Bizans Ordusu (Miryokefalon) Myriokephalon‘un (Hoyran Gölü ile Kumdanlı arasındaki dar bölge) bulunduğu dar ve sarp vadiye girdi. Pusuda bekleyen Türk Ordusu, her yandan hücuma geçerek düşmanı ok yağmuruna tuttu. Korkunç bir bozguna uğrayan ve pek çok kayıplar veren İmparator Manuel Komnenos sultana barış önerisinde bulundu. Sultan, Eskişehir’deki istihkâmların yıkılması koşuluyla bu öneriyi kabul etti (Eylül 1176). Myriokephalon zaferi Türk ve Bizans tarihinin önemli olaylarından biridir.
1071 Malazgirt zaferi Türklere Anadolu’nun kapılarını açmış ve 1176 Myriokephalon zaferi de burasının artık Türklerden geri alınamayacağını ortaya koymuştur. Miryokefalon Savaşı’dan sonra II. Kılıç Arslan, Kütahya ve Eskişehir’i fethetti.
II. Kılıç Arslan batı sınırlarını güvence altına aldıktan sonra doğuya yöneldi. 1178’de Malatya’yı aldı. Bir ara Selahaddin Eyyubi ile çekişmeye girdiyse de 1180’de Malatya’ya döndü ve ilerlemiş yaşına karşın Batı Anadolu’da yeni fetihler yaptı.
İlerlemiş yaşı nedeniyle ülkeyi eski Türk töresine göre 11 oğlu arasında paylaştırdı (1186). II. Kılıç Arslan ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırırken, yaşamının son günlerini huzur içinde geçirmeyi umuyordu, ancak oğullarının saltanat kavgasına girmeleri huzurunu kaçırdı. Büyük oğlu Kutbeddin Melikşah babasına karşı savaş açtı. Kendisini zorla veliaht yaptırarak Konya’da tahta oturdu (1189).
Bu arada Anadolu’ya gelen Üçüncü Haçlı Ordusu, Konya’ya girdi (1190). II. Kılıç Arslan’ın barış önerisini kabul ederek Kudüs’e doğru yola çıktılar. Oğlu Kutbeddin Melikşah’ın yanında gözaltında tutulan Sultan II. Kılıç Arslan bir fırsatını bulup oğlu Nurettin’in yanına gitti. Daha sonra öteki oğullarını dolaştı, ancak hiçbirinden sevgi ve saygı görmedi. Sonunda küçük oğlu I. Gıyaseddin Keyhüsrev onu saygıyla karşıladı. II. Kılıç Arslan da onu veliaht ilan etti. Birlikte Kutbeddin Melikşah’ın üzerine Konya’ya yürüdüler. Kutbeddin Melikşah, Aksaray’a kaçtı. II. Kılıç Arslan son bir kez daha tahta oturdu. Kutbeddin Melikşah’ı izleyerek Aksaray’a geldi. Burada hastalandı ve Konya’ya dönerken yolda 79 yaşlarında öldü. Yerine I. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti.
Sultan II. Kılıç Arslan Döneminde devletin tam bağımsızlığı ve Anadolu Türk birliği büyük ölçüde gerçekleştirilmiştir. Onun döneminde imar hareketine girişilmiş ve Türkistan’dan gelen binlerce Türkmen Anadolu’ya yerleştirilmiştir. Sultan II. Kılıç Arslan, 37 yıllık yönetimi sırasında başarısı ve adaletiyle sadece Türklerin değil yönetimi altında yaşayan Hristiyanların da güvenini kazanmıştı.
II. Kılıç Arslan kendisi Konya’da kalırken 1186’da ülkesini 11 oğlu arasında şöyle paylaştırdı:
1 – Kutbeddin Melikşah – Sivas, Aksaray
2 – Rükneddîn Süleyman Şah – Tokat ve civarı
3 – Nureddin Sultanşah – Kayseri ve civarı
4 – Muğiseddin Tuğrulşah – Elbistan
5 – Muizeddin Kayserşah -Malatya
6 – Muhiddin Mesud – Ankara merkez. Çankırı, Kastamonu ve Eskişehir
7 – I. Gıyaseddin Keyhüsrev – Uluborlu, Kütahya civarı
8 – Nasreddin Berkyarukşah – Niksar, Koyulhisar
9 – Nizameddin Argunşah – Amasya
10 – Arslanşah – Niğde
11 – Sancarşah – Ereğli ve güneyi
II. Kılıç Arslan, 26 Agustos 1192 tarihinde 79 yaşında Konya‘da ölmüştür. Yerine I. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti.
