Jaroslav Hasek kimdir, Dünyaca ünlü romanı “Aslan Asker Şvayk” ile tanınır. Gençlik yıllarında mizah gücü, konu buluşları, yazma yeteneğiyle dikkatleri çekti, dergi yöneticiliği yaptı.
Jaroslav Hasek, 30 Nisan 1883 tarihinde Çekoslovakya‘nın başşehri Prag‘da, matematik öğretmeni Josef Hasek ve karısı Katerina’nın ortanca oğlu olarak doğmuştur. Onüç yaşındayken babası aşırı alkolden öldü. Zorlu bir çocukluktan sonra, 15 yaşında iken okumakta olduğu liseden ayrılarak eczacıda çalışmaya başladı. Buna rağmen iş idaresi okulundan mezun olmayı başardı ve bir bankada çalışmaya başladı. Aynı zamanda köpek satıcılığı yaptı.
Jaroslan başşehri Prag’da bir bankada memurken, 17 yaşından beri ilgilendiği edebiyata ağırlık vermek için istifa etti. Çek gazetelerinde yergiler, şiirler ve öyküler yazdı. Yazarlık mesleğini seçerek kendini özgür kılıp çingeneler ve yersiz-yurtsuzlarla birlikte dolaşmaya başlar, birçok kötü alışkanlık edinip, izini sürmeyi zorlaştıran bir yaşantıyı seçti.
1897 yılında daha 14 yaşında Prag‘da öğrenci iken Alman karşıtı ayaklanmalarda yer alır, 1906’da anarşist harekete katılır. Proleter işçilere düzenli olarak dersler verir, 1907’de Komuna adlı anarşist gazetede editör olarak çalıştı. Önde gelen bir anarşist olduğu için hareketleri polis tarafından yakından izlenir, düzenli olarak tutuklanır ve hapse atılır. Suçlarının arasında, birçok kez vandalizm ve bir ay hapis yatmasına neden olan, en az bir kez polis memuruna saldırı da yer alır.
1909 yılında Hayvan Dünyası isimli derginin başına getirilen yazarın, tamamen kafadan uydurduğu hayvanlar hakkında bu dergiye yazılaoslav Hasek’in işine son verildi.
I. Dünya Savaşı‘nda Avusturya-Macaristan ordusundaydı, Rus cephesinde tutsak düştü. Avusturya-Macaristan Ordusu’nun bir eri olarak Birinci Dünya Savaşı’na katıldı. 1915 yılında Ruslara tutsak olduğu yıllarda Çek Kurtuluş Ordusu’na ve Rus Komünist Partisi’ne katıldı. Bu yılların gözlem zenginliğinden yararlanarak epeyce saf, farfara, sakar, kurnaz ama bilinçli bir Çek olarak nitelendirdiği Şvayk tipini yarattı. Rus toplama kamplarında göreceli olarak daha rahat bir yaşantıya kavuşur, kamp kumandanının sekreteri olur. 1916’da, yeni kurulan Çekoslovak Lejyonu’nda propaganda yazarı olarak çalışması için kamptan ayrılmasına izin verilir.
1917‘deki Ekim Devrimi‘nden sonra Bolşevik Parti’nin üyesi olarak Rusya‘da kalır. Bu dönemde, Jarmilla Mayerová ile evli olmasına rağmen, Grigorjevna Lvovova ile yeniden evlenir.
1920’de dönebildiği Prag’da “Aslan Asker Şvayk” üzerinde çalıştıysa da tasarladığı 16 ciltlik dizinin ancak dörtte birini gerçekleştirebildi. Bu eseri önce Erwin Piscator (1928), sonra Bertolt Brecht (1944) bazı uyarlamalarla sahneye aktardılar.
Jaroslav Hasek’in yazdığı I. Dünya Savaşı‘da bir askerin başından geçen olayların anlatıldığı dünyaca ünlü romanı Aslan Asker Şvayk; altmış dile çevrilmiştir.
1500’e yakın kısa öykü de yazmış olan Jaroslav Hasek, gazeteci ve Bohemyalı kimliğiyle olduğu kadar şakacı kişiliğiyle de tanınırdı. Kısa yaşamı aynı yıllarda yaşamış olan bir başka Prag’lı yazar Franz Kafka (1883–1924) ile ilginç benzerlikler taşır.
Jaroslav Hasek, 1907 yılında Jarmila Mayerová’yla tanışır ve aşık olur. Yaşantısından dolayı, Mayerová’nın ana-babası onu kızlarına uygun bulmaz. Bu nedenle Hašek anarşizmi bırakarak yazar olarak düzenli bir meslek edinmeye çalışır. Prag’da bayrağa hakaret suçundan tutuklanınca, bu ilişkiye son verebilmek için Mayerová’yı ailesi şehir dışına götürür. Bu da ilişkilerini bitirmez, ama Hašek’i anarşizmden tamamen uzaklaştırır ve yazarlığa odaklanmasını sağlar. 1909’da gelindiğinde bir önceki yıldan iki kat fazla yazarak 64 kısa öyküsü yayınlar. “The Animal World” (Hayvanlar Dünyası) isimli derginin editörü olmuştur. Bu iş de fazla sürmez, çünkü kendi hayal gücünden ürettiği hayvanlar hakkında makaleler yazdığı için işinden çıkarılır.
1910 yılında nihayet Jarmila Mayerová ile evlenir. 3 yıl sonra 1913 yılında ayrılır. 1907 yılında sonradan “Aslan Asker Şvayk” kitabının resimleri çizecek olan ressam Josef Lada ile tanıştı. 1913’te iki arkadaş bir süre birlikte oturdu.
Jaroslav Hasek, 3 Ocak 1923 tarihinde Lipnice nad Sázavou, Çekoslovakya‘da savaş zamanı kaptığı tüberküloza yenik düşerek 40 yaşında ölmüştür.
Kitapları :
1920 – 1923 – Aslan Asker Şvayk (Osudy Zobreho Vojaka Şvejka)
1909 – Köpek Suratlı Maymun
Galeride Portreler / Mizah Klasiği
Aslan Asker Şvayk adlı kitabı hakkında :
Aslan Asker Şvayk, insanlık tarihinin en acımasız savaşlarından birini, Birinci Dünya Savaşı’nı, tüm anlamsızlıkları, gülünçlükleriyle yerden yere vuran bir yergi başyapıtı. Çek yazar Jaroslav Hašek’in, savaş çığırtkanlığını, militarizmi, devlet buyurganlığını gözünün yaşına bakmadan eleştirdiği bir mizah klasiği. Şvayk ise dünya edebiyatının en unutulmaz karakterlerinden biridir.
Birinci Dünya Savaşı’nda Avusturya Ordusu’ nda asker olan azınlıklardan saf ve iyi niyetli Çek genci er Şvayk’ın göze girmeye çabalarken düştüğü gülünç durumküsü de olan eser, Şvayk’ ın beceriksizliğinden kaynaklanan olayların o zamanlar Avrupa’nın en büyük savaş makinesi diye nitelenen Avusturya Ordusu’nu baltalayışını, tüm kurumlarını felce uğratışını, güldürürken düşündüren birbirinden ilginç geçmelerle verir.
İşte, Hašek’in kahramanı Şvayk, Prag’da bir yandan soysuz hilkat garibelerini millete soylu köpekler diye yutturmakla, bir yandan da dizlerindeki romatizma ağrılarıyla uğraşırken, kendini birden böylesi bir boğazlaşmanın içinde bulur. Ama Aslan Asker Şvayk romanında, bu uluslararası kapışmanın yanı sıra, Çek ulusunun Avusturya İmparatorluğu’na, Habsburgların egemen kılmaya çalıştığı Alman dili ve kültürüne karşı gösterdikleri direnişin, verdikleri bağımsızlık savaşımının gündelik yaşamdaki yansımalarını da izleriz; kuşkusuz, Hašek’in her zamanki ince alaycılığıyla. O yüzden, Aslan Asker Şvayk, savaşa karşı apaçık bir edebî manifesto olmasının yanı sıra, Avusturya ve Alman buyurganlığına karşı Çek kültürünün benzersiz bir kafa tutuşudur.
