John Locke kimdir

John Locke kimdir, Düşünce özgürlüğünü, insan eylemlerini akla göre düzenlemek anlayışını en geniş ölçüde yayan ilk düşünür olmuştur. Avrupa’daki aydınlanma ve Akıl Çağı’nın gerçek kurucusu olarak kabul edilir.

John Locke, 29 Ağustos 1632 tarihinde Wrington, Somerset, İngiltere‘de doğmuştur. Babası Kumaş ticareti ile uğraşan bir tüccar aileden gelmekle beraber noterlik yapmakta idi. John Locke Üniversite eğitimini Oxford Üniversitesi‘nde yaptı, en çok tabiat bilimleriyle tıp okudu. Hayata atıldıktan sonra hem yazar, hem de siyaset adamı olarak çalıştı.

John Locke, Brendenburg Dükalığı’nda İngiliz elçiliği katibi olarak çalıştı. İngiltere‘ye döndükten sonra da 8 yıl Lord Shaftesbury adında bir İngiliz aristokratının yanında özel hekimlik yaptı. Lord Shaftesbury, 1683 yılında İngiltere’den ayrılarak Hollanda‘ya gidince John Locke de 1683 yılında İngiltere’den ayrılarak Hollanda‘ya gitti. 1689’da İkinci İngiliz Devrimi Başarı kazanınca İngiltere’ye dönebildi. Ancak daha sonra tekrar Fransa‘ya iltica etmek zorunda kaldı.

John Locke, Doğal hukuk doktrinini savunanlardan biridir. Bütün eserlerinde gelenek ve otoritenin her çeşidinden kurtulmak gerektiğini, insan hayatına ancak aklın kılavuzluk edebileceğini ileri sürer. Bu düşünceleriyle Liberalizm’in, tabii bir din anlaşının, Rasyonel Pedagoji’nin öncüsü olmuştur.

Mutlakiyet yönetimlerini ilk sarsan kişi olarak tarihe geçmiştir, mutlakiyet yönetimine açtığı sarsıntılar sonucunda zamanla derin yarıklar oluşmuştur ve üç büyük devrimin temelleri oluşmuştur. İngiliz, Amerikan ve Fransız devrimlerinin temelini oluşturan filozof olarak akıllara yer etmiştir.

Locke’a göre ahlak da matematik gibi tanıtlamaya elverişlidir çünkü ahlaksal yargıların karşılık geldikleri cisimlerin özleri bilinebilir. İyi ve kötü, haz ve acıdan ya da bizde haz ve acıya yol açan şeyden ve istençli eylemlerimizin etik yasalarla uyuşup uyuşmamasından başkası değildir.

Üç çeşit yasa vardır:
1. Kutsal yasa,
2. yurttaşlık yasası,
3. Ahlak yasası.

İnsanın doğal durumu herkesin herkese karşı savaşı değil, özgürlük durumudur ama bu durumu yöneten bir doğa yasası vardır. Bu yasa aklın yasasıdır; insana eşit ve bağımsız olduğunu öğretir. İnsanların doğuştan sahip oldukları doğal haklar, kendini koruma ve yaşamını savunma hakkı, özgür olma hakkı ve mülkiyet hakkıdır. İnsanlar doğal olarak özgür oldukları için kimse öz onayı olmaksızın başkasının politik gücüne uyruk edilemez. Fakat insanlar haklarından daha güvenli bir ortam kurmak için vazgeçer ve bazı hak ve yetkilerini toplumun çoğunluğuna devredecek biçimde sözleşirler. Böylece doğa durumundan çıkarak yurttaş toplumuna geçmek için bireysel istençlerini toplumun istencine bağlarlar. Bu şekilde kurulan hükümet toplumunun hak ve özgürlüklerini korumak, refahı için çalışmak zorundadır. Çıkarılan yasaları uygulamak yürütme erkine ve anlaşmazlıkları gidermek yargı erkine düşer.

Yargılama ve cezalandırma hakkını kendi iradesiyle yargıçlara, yani yargı erkine bırakan toplum üyeleri, uygulanacak yasaların hazırlanması ve yürürlüğe konulması görevini de bir başka güce, parlamentoya vermiştir. Fakat bu da yeterli değildir, bir de yürütme erkine ihtiyaç vardır. Yasamanın koyduğu pozitif yasaları uygulayacak, ayrıca anlaşmaları yapacak, savaşa ve barışa karar verecektir.

John Locke, aydınlanma felsefesinin yolunu açmış ve deneyimi çıkış noktası alan ampirik felsefenin temellerini atarak kendisinden sonra gelen George Berkeley, David Hume gibi büyük ampirik felsefecilerin yanı sıra Voltaire ve Immanuel Kant gibi aydınlanma çağının en büyük düşünürlerini etkilemiştir.

John Locke, 28 Ekim 1704 tarihinde Essex, İngiltere‘de72 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
‘An Essay Concerning Human Understanding’ (İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme)
‘Some Thoughts Concerning Education’ (Eğitim Üzerine Bazı Düşünceler)
‘A Letter Concerning Toleration’ (Hoşgörü Üzerine Bir Mektup)
‘Two Treatises of Government’ (Yönetim Üzerine İki İnceleme)
‘Hükümet Üzerine İki Deneme’
‘Devlet’
‘A Letter Concerning Toleration’ (Tolerans Üzerine Bir Mektup)
On The Reasonableness Of Christianity (Hristiyanlığın Akla Uygunluğu Üstüne)