Katip Çelebi kimdir

Katip Çelebi kimdir, Osmanlı bilginidir

XVII. yüzyıl Türk ilim dünyasında pozitif ve hür düşünceyi temsil eden en önemli simalarındandır. Tarih, coğrafya ve bibliyografya alanlarında önemli eserler vermiş bir Osmanlı bilginidir. Eserlerinin değeri ve önemi dolayısıyla gerek Osmanlı İmparatorluğu’nda gerekse Batı’da büyük ilgi uyandırmıştır.

Kâtip Çelebi; Asıl adı Mustafa’dır. Babası Abdullah (Osmanlı devlet ve siyâset adamlarının yetiştirildiği) Enderun’da yetişmiş, silahdarlık göreviyle saraydan emekli olmuştu. Kâtib Çelebi, 14 yaşına kadar özel eğitim gördü. Kâtip Çelebi yani Mustafa ordu kâtipliğinde bulunduğu için ulemâ ve halk arasında Kâtip Çelebi diye tanındı. On dört yaşında 1623’te Anadolu muhâsebesi kalemine kâtip oldu. 1624 yılında Abaza Paşa isyanını bastırmak için Erzurum’a giden orduyla birlikte babasının yanında Tercan, 1626 yılında ise Bağdat Seferine katılmıştır. Süvari Mukabelesi Kalemine tayin edilmiştir.

Kâtip Çelebi çalışkan, iyi huylu, vakarlı, az konuşan, çok yazan biri olarak bilinir. Arapça, Farsça yanında Lâtince’yi de bilirdi. Osmanlı Devleti’nde Batı bilimleriyle fazla ilgilenen ve Doğu bilimleriyle karşılaştırıp sentezini yapan ilk Türk bilim adamlarından biridir.

1627-1628’de Erzurum kuşatmasına katıldıktan sonra İstanbul’a geldi. 1630 Bağdat kuşatmasında ordu-1635 Halep Seferinde hacca gitme fırsatı buldu. Dönüşte bir kış Diyârbakır’da kalıp oradaki âlimlerle görüştü. 1635 senesinde Sultan Dördüncü Murâd Han ile Revan Seferine katıldı. On sene kadar çeşitli savaşlarda bulunduktan sonra İstanbul’a döndü ve kendisini tamâmen ilme verdi.

Tarihten tıpa, coğrafyadan astronomiye kadar geniş bir ilgi alanı olan Kâtib Çelebi‘nin aynı zamanda zengin bir kitaplığı da vardı.

23 tane kitap yazdı. En önemlileri tarih, coğrafya ve bibliyografya alanındadır.

Kâtib Çelebi henüz kırk sekiz yaşında iken, 1657 yılında İstanbul’da vefât etti. Mezarı, Vefa’dan Unkapanı’ndaki Mahmûdiye (Unkapanı) Köprüsüne inen büyük caddenin sağ kenarındadır.

Kâtip Çelebi’nin Bilinen Bütün Eserleri:

Tarih Alanındaki Eserleri
1. Arapça Fezleke (Fezleket akvâl’l-ahyâr fi ilmi’t-târîh ve’l-ahbâr)
2. Türkçe Fezleke
3. Tuhfet’ül-kibâr fi esfâri’l-bihâr
4. Takvîmü’t-tevârih
5. Tarîh-i Frengi tercümesi
6. Tarîh-i Kostantaniyye ve Keyasire (Revnaku’s-saltana)
7. Düstûrü’l-amel fi ıslâhı’l-halel
8. İrşadü’l-Hıyâfâ ila Tarihi’l-yunun ve’r-Rûm ve’n-Nasârâ

Coğrafya Alanındaki Eserleri
1. Cihannüma
2. Levâmiu’n-nur fi zulmeti Atlas Minur
3. Müntehab-ı Bahriye (Kitab-ı Bahriye)

Bibliyografik Çalışmaları
1. Keşfü’z-zunûn anil-esâmi ve’l-fünun
2. Süllemü’l-vusûl ilâ tabakati’l-fûhûl
3. Câmi-ul-Mütûn min Cüll-il-Fünûn

Din Alanında Çalışmaları
1. Mîzânü’l-Hakk fi ihtiyâri’l-ahakk
2. İlhâmü’l-Mukaddes Min Feyzi’l-Akdes

Sosyal Kültürel ve Halk Bilimi Alanında Çalışmaları
1. Tuhfetü’l-ahyâr fi’l-hikem ve’l-eş’âr
2. Dürer-i münteşire ve gurer-i münteşire
3. Recmü’r-râcim bi’s-sîn ve’l-Cim
4. Beyzâvi Tefsirinin şerhi
5. Muhammediyye şerhi
6. Kanunnâme
7. Tütün Risalesi