Koca Mustafa Reşid Paşa kimdir

Koca Mustafa Reşid Paşa kimdir, Tanzimat Fermanı’nın hazırlanmasında başrolde olan ve Osmanlı Devleti’ne ilk diplomasi usulünü getiren aydındır. Sultan I. Abdülmecit döneminde 6 kez olmak üzere toplam 7 yıl 1 ay Sadrazamlık yapmıştır.

Koca Mustafa Reşid Paşa, 13 Mart 1800 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Babası II. Bayezid Külliyesi Vakıfları ruznameçecisi Mustafa Efendi’dir. Dar gelirli bir aileden gelen, iyi bir öğrenim göremeyen fakat kendi kendini yetiştiren Mustafa Reşit Paşa, kısa zamanda devlet memurluğuna girdi. Babasının ölümünden sonra Osmanlı Devleti‘nin önemli Devlet Ricalinden olan dayısı Ispartalı Seyyid Ali Paşa’nın yanında girip özel eğitimle yetişti. Beylerbeylik, Sadrazamlık, Seraskerlik gibi önemli görevlere getirilmiş olan Seyyid Ali Paşa, Mora’daki Rum ayaklanmasını bastırmak görevi ile Mora Seraskerliğine atanınca onun mühürdarlığını yaptı.

Koca Mustafa Reşid Paşa, 1824 yılında Sadaret Mektub-i kalemine girdi. 1828 Osmanlı-Rus Savaşı başlayınca ordu kâtibi olarak sefere katıldı.

1829 yılında Rusya ile yapılan Edirne Antlaşması ile 1833 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile yapılan Kütahya Antlaşması görüşmelerine kâtip olarak katıldı.

Çalışmalarıyla dikkati çeken Koca Mustafa Reşid Paşa, 1834 yılında Paris elçiliğine atandı. 1836 yılında da Londra elçisi oldu. Aynı yıl İstanbul’a çağrılarak II. Mahmut‘un reformları çerçevesinde yeni kurulan Hariciye Nezareti müsteşarlığına getirildi.

Koca Mustafa Reşid Paşa, hariciye nazırı olunca 1837 yılında padişah II. Mahmut ile daha yakın ilişki kurdu. Padişaha sunduğu raporlarla ülkede köklü reformlar yapılması gereğini belirtti. 1838 yılında gittikçe ağırlaşan Mısır sorununda destek sağlaması amacıyla Londra büyükelçiliğine atandı.

2 Temmuz 1839 tarihinde II. Mahmut ölüp oğlu I. Abdülmecit padişah olduğunda yeni padişahı kapsamlı bir reform programının gereğine inandırmayı başardı. Bunun ilk adımı ve hukuki temeli olarak da 3 Kasım 1839 tarihinde Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) ilan edildi. İkinci kez hariciye nazırı olan Koca Mustafa Reşid Paşa, Tanzimat Fermanı’nın öngördüğü yeniliklerin uygulanması için çaba harcarken, 1840‘ta imzalanan Londra Antlaşması ile Mısır sorununu da bir çözüme kavuşturdu. Ama hem İstanbul’daki karşıtlarının, hem de Kavalalı Mehmed Ali Paşa‘nın antlaşmaya karşı direnmeleri üzerine I. Abdülmecit ortalığı yatıştırmak amacıyla 1841 yılında Koca Mustafa Reşid Paşa’yı nazırlıktan alarak Paris büyükelçisi yaptı.

Koca Mustafa Reşid Paşa, 1845‘te üçüncü kez hariciye nazırı olduktan sonra 1846 yılında sadrazamlığa getirildi. 1839 yılından beri Tanzimat Fermanı’nın getirdiği yenilikler konusunda fazla bir şey yapılmadığını görerek hızla atılımlara girişti. Özellikle yönetim, eğitim karşılaşınca Mustafa Reşid Paşa 1846-1852 yılları arasında üç kez istifa etmek zorunda kaldıysa da kısa aralıklardan sonra yeniden sadrazam oldu.

Koca Mustafa Reşid Paşa, 1846 yılında Meclis-i Maarif-i Umumiye’yi kurdu. 1851 yılında Mustafa Reşid Paşa’nın girişimi ile Avrupa bilim akademileri örnek alınarak Encümen-i Daniş adında bir bilim ve kültür kurulu oluşturuldu.

1853 yılında dördüncü kez hariciye nazırlığına getirildiği sırada Kırım Savaşı patlak verdi. Rusya‘ya karşı İngiltere ve Fransa‘yı Osmanlı Devleti’nin yanına çekmeyi başaran Koca Mustafa Reşid Paşa savaş bütün hızıyla sürerken 1854 yılında dördüncü kez sadrazam oldu. Bir yıl kadar süren bu görevden sonra 1856 yılında onun yetiştirdiği yeni sadrazam Ali Paşa’nın hazırladığı Islahat Fermanı’nı devletin çıkarlarına aykırı bulduğunu belirten bir raporu I. Abdülmecit‘e sundu.

Koca Mustafa Reşid Paşa, son sadrazamlık dönemi esnasında 7 Ocak 1858 tarihinde İstanbul’da 58 yaşında ölmüştür.