Kutalmışoğlu Süleyman Şah kimdir, Anadolu Selçuklu Devleti‘nin kurucusudur.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1045 yılında o sıralarda Büyük Selçuklu Devleti‘nin elinde bulunan Horasan‘da doğmuştur. Babası Kutalmış beydir. Selçuk Bey‘in oğlu Arslan Yabgu‘nun torunudur. Alp Arslan babasının amca çocuğudur.
Büyük Selçuklu Devletinin sultanı olan Tuğrul Bey‘in 4 Eylül 1063 tarihinde vefatı üzerine taht kavgaları başladı. Oğlu olmayan Tuğrul Bey, vasiyetinde kardeşi Çağrı Bey‘in oğullarından Süleyman’ın tahta geçmesini vasiyet etmişti. Selçuklu veziri Amid ül-Mülk bu vasiyeti yerine getirdi ve Rey kentinde Süleyman’ı sultan olarak tahta çıkardı. Ancak Çağrı Bey’in öteki oğlu Alp Arslan ve Arslan Yabgunun oğlu Kutalmış ile bazı emir ve şehzadeler Süleyman’ın sultanlığını tanımadılar.
Babası Kutalmış bey Rey önüne gelerek şehri kuşatması üzerine, vezir Amid-ül Mülk, Alp Arslan‘dan yardım istediği gibi, hutbeyi de onun adına okuttu. Kutalmış ise, Alp Arslan ile 1064 yılında yaptığı Dameğan yakınlarındaki savaşta hayatını kaybetti. Alp Arslan Rey şehrinde 27 Nisan 1064 tarihinde Selçuklu Devleti tahtına çıktı.
Kutalmış bey 1064 yılında savaşta ölünce kardeşi Resul Tegin ve oğlu Süleyman Şah, kumandanlarıyla beraber esir alınır. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Türkmen boylarının yerleşmeye başladıkları bir bölge olan Anadolu’da Toros Dağları yöresine kaçmışlar ve Anadolu’ya yeni gelip yerleşen Türkmen boyları arasında yaşamaya başlamışlardır. Dört kardeşten en son Süleyman Şah hayatta kalmıştır.
1071 yılında Alp Arslan ile Bizans imparatoru Romen Diyojen orduları arasında olan Malazgirt Savaşından sonra giderek daha çok sayıda Türkmen göçmen boyları Anadolu’ya girip yerleşmeye başlamış ve Kutalmışoğlu Süleyman Şah bu Türkmenlerin liderliğini ele geçirmeyi başarmıştır.
1073 yılında Büyük Selçuk Sultanı Melikşah tarafından kendisine bağlı olarak Sultan-ı Rum (yani Anadolu Selçuklu ırlarında idaresini kuran Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Bizans’lılarla bazen savaş yaparak bazen Bizans isyancılarına yardım ederek hükmü altındaki toprakların sınırlarını büyütmeyi başardı.
1075 yılında Bizans İmparatorluğu’nun Anadolu’da bulunan önemli şehirlerinden İznik (Nicaea) ile İzmit (Nicomedia)’i eline geçirdi. Güney Marmara bölgesine tamamen hakim oldu ve Çanakkale boğazından geçen gemilerden vergi almaya başladı. 1077 yılında İznik başkent olmak üzere bağımsız Anadolu Selçuklu Devleti‘nin kurulmuş olduğunu ilan etti.
1078 yılında önce Bizans İmparatoru VII. Mikhail Dukas ile bir askeri yardım ablaşması yapmış, sonra vazgeçerek ona karşı isyan eden Anatolikon Theması vali-generali Nikeforos Botaneiates ile anlaşarak asi generalin III. Nikeforos ismi ile Bizans İmparatoru olmasına yardımcı olmuştur. Onun bu yardımına karşılık Bizanslılar göçmen Türkmenlerin Anadolu’da ta Boğaz kıyılarına kadar gelip yerleşmelerini kabul etmişlerdir.
1080 yılında ise Bizans tahtına geçmek isteyen başarısız bir isyana yardım ettikten sonra Bizans İmparatorluğu Kutalmışoğlu Süleyman Şah ile 1081 yılında Dragon Antlaşması yapmış, bu antlaşmaya göre Bizans, Anadolu Selçuklu Devleti’ne yıllık tazminat ödemeyi kabul etmiştir.
Bu anlaşma sonucu batı sınırları güvenceye alınınca, akrabası ve veziri Ebu’l-Kasım’ı İznik’te işlerin başında bırakarak doğu sınırlarını genişletmek için sefere çıkmıştır. Bu sefer sonucu 1082 yılında Çukurova’ya girdi ve ilk önce Tarsus’u fethetti. 1083’te ise Adana başta olmak üzere bütün Kilikya (Adana civarları) beldelerini, 13 Aralık 1084 tarihinde Antakya‘yı hakimiyeti altına aldı.
Anadolu’daki fetih harekâtını devam ettiren Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Kumandanlarını çeşitli bölgelere gönderdi. Bunlardan Buldacı Bey, 1085 başlarında Maraş, Elbistan, Göksun ve Besni kalelerini fethederek, bu bölgeleri ele geçirdi. Gümüşte
Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Antakya’yı ele geçirdikten sonra, daha önce Antakya’dan cizye alan Halep emiri Müslim; bu parayı Süleyman Şâh’dan da isteyince, müslümanın cizye vermeyeceğini söyleyerek bu isteği reddetti. Müslim’in Antakya’ya, Süleyman Şâh’ın da Halep civarına asker göndermeleri, aralarında muharebenin başlamasına sebeb oldu. İki ordu 1085 senesi Haziran ayında Amik ovasına akan Afrin çayı üzerinde Kunahil mevkiinde karşılaştı. Süleyman Şah, Halep hâkimi Müslim’i yendi ve Halep’i kuşattı.
Halep emiri Suriye Meliki Tutuş’tan yardım istemiştir. Tutuş; Sultan Alp Arslan‘ın oğludur. Kardeşi Melikşah ise Büyük Selçuklu sultanıdır. Amca çocukları olan iki Selçuklu meliki arasında çok şiddetli bir muharebe oldu. 4 Haziran 1086 tarihinde Halep yakınlarında 4 Haziran 1086 tarihinde yapılan Ayn Seylem Savaşı’nda Kutalmışoğlu Süleyman Şah kaybederek ölmüştür.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 4 Haziran 1086 tarihinde 40 yaşında savaşta ölmüştür. Tutuş, Süleyman Şâh’ın cenazesini Halep kapısına defnettirdi.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın 1086 yılında Suriye seferinde Melik Tutuş’a yenilmesi ve ölümü üzerine, Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah onun oğulları I. Kılıç Arslan ve Davud Arslan’ı İsfehan’a götürdü. I. Kılıç Arslan burada altı sene iyi bir eğitim ve öğretim görerek, Türk-İslam terbiyesi ile yetiştirildi.
1092 yılında Melikşah‘ın ölmesiyle Büyük Selçuklu Sultanı olan oğlu Berkyaruk tarafından serbest bırakılan I. Kılıç Arslan, İsfehan’dan Anadolu’ya gelerek İznik‘te altı yıldır boş duran Anadolu Selçukluları tahtına 1093 yılında çıktı.
