Malcolm X kimdir, ABD’li siyaset adamı
Amerikalı zencilerin önde gelen isimlerindendir. Zenci hakları savunucusudur.
Malcolm X, 19 Mayıs 1925’te Nebraska eyaletinin Omaha şehrinde dünyaya gelmiştir. Malcolm dünyaya geldikten sonra babası evi Milwauke’ye taşıdı. Burada fazla durmadan Lansing’e taşındılar. Asıl adı Malcolm Little’dır. Daha sonra müslüman olduktan sonra adı Malik El Şahbaz olmuştur. Annesi Louise Norton Little adında bir Mulattodur. (Mulatto,Zenci ırktan olan biriyle Kafkas ırkından olan birinin melez (hibrit) çocuğuna denir) Babası Earl Little adında bir Baptist Hıristiyan vaizdi. Babası da, Amerikalı Siyahların hiçbir zaman gerçek özgürlüğe, bağımsızlığa ve itibara kavuşamayacağına inanmaktaydı. 1929 yılında Malcolm, 4 yaşındayken, evleri yakıldı. Babası Ku Klux Klan tarafından 1931 yılında öldürüldü. Ailede maddi çöküntüyle birlikte psikolojik çöküntü de meydana geldi. Sonuçta sekiz kardkımevleri arasında birbirlerinden ayrılırlar. Annesini de akıl hastanesine yatırdılar.
Malcolm X, evlatlık olarak verildiği evde çok iyiydi, Massachusetts’in siyah mahallesinde ilkokula gitti. Lisede başarılı bir öğrencidir ve sınıfını birincilikle bitirir. Büyüyünce Avukat olmak istemektedir ama öğretmeni avukatlığın siyahlara göre olmadığını ve marangoz olmasının daha doğru bir seçim olacağını söyler. Üniversiteye gidemeyince küçük yaşta çalışmaya başlar. Michigan ve Boston derken, kendini birden Harlem’de bulur. “Detroit Red” olarak tanınıp birçok narkotik, fahişelik ve kumar zincirini koordine eder. 1946 yılının şubatında 20 yaşında yakalanıp hırsızlıkla suçlanarak 10 yıl hüküm giyer.
Bir siyah olarak, ona verilen yaşama biçimi, onu sonunda hapishaneye düşürür. Üniversiteyi Harlem sokaklarında tamamladığını ve doktora tezini de hapishanede hazırladığını uzun uzun anlatır. O okuma açlığını hapishanede giderir. hapishane kütüphanesindeki kitapları tek tek okur. Hapishane yılları için: “Bir insanın düşünmeye ihtiyacı varsa, gidebileceği en iyi yer, bana sorulursa, üniversiteden sonra hapishanedir” demiştir.
1952 baharında O, yedi yıllık hapishane yaşamından sonra, başka bir Malcolm X olarak Harlem yerine Detroit’teki kardeşinin yanına gitti. Hapisten önce bir sokak serserisiyken, şimdi Amerika’da büyük bir hızla gelişen İslam dininin etkili ve ateşli bir temsilcisidir. Çünkü kendisini Wallace D. Fard tarafından kurulan ve Elijah Muhammed (Elijah Poole) tarafından yönetilen siyahi bir Müslüman grup olan Nation of islam’ın (NOI) öğretilerine dalmış bulur. Malcolm bu ara soyadı değişikliği için başvuruda bulunmuş ve başvurusu kabul edilmişti. Eljah Muhammed “X” soyadını kullanmalarını öğütlemişti. 1952’de şartlı tahliye edildiğinde Detroit, Michigan’a gider ve bu kentteki NOI mabedine katılır. “Little” soyadını bir köle adı kabul eder ve kayıp kabile adının altını çizmek için “X” adını alır.
Elijah Muhammed beyaz toplumun Afro-Amerikalıları kenomik ve sosyal başarıdan uzak kalmaları için aktif olarak çalıştıklarını ifade eder. Nation of islam diğer amaçları yanında beyazların yaşadığı bir devletten ayrı olarak kendilerine ait bir devlet için savaşım vermiştir. Bununla birlikte NOI geleneksel İslam’ın aksine ırkçı bir eğilime sahiptir. Zira beyazların “doğaları gereği şeytan” ve Tanrının siyahi olduğunu ilan eder. NOI yakın gelecekte beyaz insanların yok edilip siyahilerin Allah’ın yönetiminde hükmedeceği büyük bir savaş olacağını ön görür. Bu yeni düzene hazırlık olarak siyahi Müslümanlar’ın uyuşturucu ve alkol kullanımına karşı çıkıp kendilerini dizginlemeleri gerekmektedir. Malcolm, NOI’nin katı disiplinine teslim olur ve İncil’e dalar. Hapis cezası süresince güçlü ve ikna edici bir hatibe dönüşerek hapishanenin MIT’ye karşı münazara takımını yönetirken, büyük ceza konusunda bir münazarayı kazanmıştır.
1958’de Betty Sanders’le evlendi. Ve altı kızları oldu.
NOI içinde kısa sürede yükselir ve 1954’de Elijah Muhammed onu Harlem ana mabedinin imamı olarak tayin eder. Ulusal konuşma programları, televizyon söyleşileriyle ve hareketin ana bilgi ve propaganda gazetesi “Muhammed Speaks”i kurarak NOI’nin adını duyurmasına yardımcı olur. Malcom X’in karizması, enerjisi ve adanmışlığı birçok üyeyi etkilemiş ve onu NOI için akıl hocası Elijah Muhammed’den daha önde bir sözcü yapmıştır. 1952’de NOI üyeleri 500 civarındayken 1963 e doğru bu sayı 30.000’e yükselmiştir.
Malcolm X, müthiş bir hatiptir. Elijah’ın teşkilatına bir anda onbinlerce taraftar toplar. Artık televizyon programlarına katılır, siyah Müslümanlar adına ülke gündemini meşgul etmeye başlar.
Malcolm X siyahi enstitüler kurup kendilerini ırkçı şiddetten koruma yerine beyaz toplumla entegrasyonu savunması yüzünden, vatandaşlık hakları önderlerini özellikle Martin Luther King’i sert bir şekilde eleştirir.
Malcolm X,
Malcolm X, bu kadar sert konuşmasına rağmen göstere göstere “kansız devrim” ibaresinin altını çizer. Aslında istedikleri çok şey de yoktur. Dertleri okumak, mevki sahibi olmak, yemek salonlarına, tiyatrolara, parklara ve… Ve bir de beyazların girdiği tuvaletlere girebilmektir, o kadar.
Batı kültürü ve dayandığı Yahudi-Hıristiyan dini geleneklerin doğal olarak ırkçı olduğunu ve şiddetsizliğin “ahmakların felsefesi” olduğunu öne sürer. Malcolm X’in ünü arttıkça bu durum Elijah Muhammed ve diğer NOI liderleriyle bir gerilime neden olur. Malcolm X ve Elijah Muhammed arasındaki gerilimler, Malcolm X’in akıl hocasının yani Elijah Muhammed’in Nation of islam daki altı kadınla gizli ilişkisi bulunduğu ve bu ilişkilerden çocukları olduğunu öğrendiğinde daha da artar.
Daha kötüsü Malcolm X, 1963’te Başkan John F. Kennedy‘nin ölümü üzerine bunun “yapılan kötülük eninde sonunda sizi tekrar bulur” tespitinde bulununca olur. Bu yorum önceden olduğu gibi şimdi de bağlamından çıkarılmış olup Başkana saygısızlıkta bulunma amacıyla ortaya konmamıştır. Daha çok siyahilere vahşice davranılması şimdi beyaz bir başkana şiddet olarak “geri dönmüştür”. Ancak bu tespit en iyimser şekilde duygusuzluk olarak görülmüş ve Elijah Muhammed’in Malcolm X’i susturmasına yol açmıştır. Bu, Malcolm X’in NOI’nin bir üyesi olduğunu inkârla aynı şeydir. Malcolm X sessiz kalmak yerine 1964’de hareketten ayrılır ve politik alanda çalışmaya adanan İslami bir hareketi, “Müslim Mosque”inyi kurar. Biraz kafa dinlemek ve tatil yapmak için Malcolm X ve eşi o zamanlar yeni yeni İslam cemaatine katılan ve boksör olan Muhammed Ali’nin evine gittiler.
Ve 1964 yılında ilk kez hacca gider. ABD’ye dönünce el-Hac (hacı) Malik el-Şahbaz adını alıp Sünni İslam’ı benimser. Beyazların artık şeytan olmadığını ilan ederek “gerçek kardeşliği” bulduğunu duyurur. Güçlü bir siyahi özgürlüğe inanmaya devam etse de artık beyazlara yönelik ırkçı eğilimler taşımaz.
Afro-Amerikan Birliği Organizasyonunu (OAAU) kurar. Bu organizasyon bağımsız Afrika devletlerinden oluşan Afrika Birliği Organizasyonundan (OAU) esinlenilmiştir.
Malcolm X yaşam hikâyesini yazması için yazar Alex Haley’le beraber çalışır. Bu kitap taslağında (daha sonra The Autobiography of Malcolm X (1965) adıyla basılacaktır) kitabın basıldığını görecek kadar yaşamayacağı ön görüsünde bulunur. Bu ön görü doğru çıkacaktır.
15 Şubat 1965’te East Elmhurst, New York’taki evi bombalanır; ancak ailesi fiziki bir yara almadan kaçar. Malcolm X nadiren korumalarla yolculuk etmiştir. Ancak bu bombalamadan 6 gün sonra, 21 Şubat 1965 tarihinde 6 silahlı kişi Malcolm X’in konuşma yaptığı kürsüye yaklaşarak yakın mesafeden 15 el ateş ederler. New York Presbyterian Hastanesine ulaştığında, öldüğü ilan edilir. Harlem’deki cenazesine 1500 kişi katılır. Aynı yıl karısı Betty ikiz kızlarını doğurur. Mart 1966’da katilleri Talmadge Hayer, Norman 3X Butter ve Thomas 15X Johnson taammüden cinayetten suçlu bulunurlar. Üç kişi de NOI üyesidirler.
Hala adından söz ettiren Malcolm X’in hayatı, yönetmenliğini Spike Lee’nin yaptığı ve kendisini Denzel Washington’un canlandırdığı 1992 yapımı bir sinema filmine konu olmuştur.
