Mardiros Mınakyan kimdir, Ermeni asıllı Osmanlı tebaası tiyatro oyuncusu ve yönetmenidir.
Mardiros Mınakyan, (Mardiros Manakyan) 1839 yılında İstanbul’da doğmuştur. Hasköy’deki Nersesyan okulunda okudu. Çok gençken Hasköy Tiyatrosu’nda Ermenice oyunlar oynayan bir amatör topluluğuna katıldı.
Ermeni asıllı Mardiros Mınakyan, tiyatro sanatçısı ve yönetmeni olmanın yanı sıra, Türkiye’de Batılı anlamda tiyatronun gelişmesini sağlayan Osmanlı’daki ilk konservatuvar kurumu olan Darülbedayi‘nin de ilk tiyatro öğretmenlerindendir.
1857 yılında amatör olarak sahneye çıkan Manakyanöğretmenken 1862 yılında Beyoğlu’ndaki Naum Tiyatrosu’ndaki “Aristodem” adlı oyunda Aristodem’in kızı rolünde “Gesira” isimli genç kız rolüne girmiş ve böylelikle tiyatro topluluklarına katılmaya başlamıştır.
Daha sonra İzmir‘de Vasprogan Tiyatrosu’nda Türkçe ve Ermenice oyunlarda rol aldı. 1864 yılındaki dönüşünde Fransız operetlerinde sahneye çıktı. 1866’da bir süre oyunculuğa ara vererek evlendi.
Öncelikle Ermeni dilindeki oyunlarda rol alan Manakyan, 1866 yılında Kayseri‘ye gidip oradaki Ermeni kız okulunda 2 yıl matematik öğretmenliği yapmış ve İstanbul’a dönüşünde Türk tiyatrosunun kurucularından olan Agop Vartovyan’ın (Güllü Agop) Gedikpaşa Tiyatrosu’na katılmıştır (İstanbul Gedikpaşa’da bulunan tiyatro önceleri yabancıların kendi oyunlarını oynadığı bir yerken, bu durum 1866’da değişmiş ve ilk Türkş, birçok yerli oyun da ilk kez burada oynanmıştır).
Osmanlı-Rus Savaşı (1877-78) sırasında Edirne’de bir süre opera ve operetler sahneledi. 1880’de de Tiflis turnesine çıktı.
Mardiros Mınakyan, aslında Güllü Agop‘un Türkçe oyunları sergileyeceğini duyunca geri dönmüş fakat iki sanatçının birleşimi uzun sürmemiştir. Çünkü tiyatro kapatılmış ve Güllü Agop da saraya alınmıştır. Güllü Agop‘un tiyatrosu kapatılıp saraya alınınca bir süre Osmanlı Tiyatrosu’nu (Tiyatro-i Osmani) yönetti ancak daha sonra yüretemeyince ayrıldı. 1880 sonrası (Gedikpaşa kapatılıp Şehzadebaşı’nda bir binaya taşınmasından sonra / kimi kaynaklarda 1882, kimilerinde 1884) Türk tiyatrosunun yapı taşlarından olan Mınakyan Tiyatrosu ya da resmi adıyla Osmanlı Dram Kumpanyası olarak kurulan tiyatro topluluğu ise Mardiros Mınakyan tarafından kurulmuştur.
Tanzimat Döneminde batılı anlamda kurulan ilk Türk tiyatrolarından olan Osmanlı Dram Kumpanyası’nda yaklaşık 250 oyun, opera ve operet (toplumsal olayları yergiyle anlatan müzikal oyun) sergilenmiştir. Bazı yasaklamalardan dolayı kesintiler olsa da Kumpanya, faaliyetini 1908 yılına kadar sürdürmüştür.
Mardiros Mınakyan, 1908‘de, II. Meşrutiyet‘ten sonra, bir yandan eski bir aktör olarak çalışırken, bir yandan da Donanma Cemiyeti Tiyatrosu’nda öğretmenlik etti.
Yıllarca tiyatroyu yöneten Mardiros Manakyan birçok sanatçı yetiştirmenin yanı sıra, tiyatroyu çeşitli semtlere de yaymış ve Türkçe’ye çevirdiği eserlerle de batılı tiyatronun yaygınlaşmasına öncülük etmiştir.
1909’da Tasfiye-i Ahlak Kumpanyası’na katılıp, 1912’de 80 kişilik bir topluluk oluşturan Manakyan’ın aynı yıl meslek hayatının 50. yılını doldurması dolayısıyla jübilesi yapılmıştır. Türk tiyatro tarihinde jübilesi yapılan ilk tiyatrocu olma özelliği taşıyan Mardiros Mınakyan, Padişah Mehmet Reşat tarafından Maarif Nişanı’yla (kültür sanat alanında üstün başarı gösterenlere verilir) da ödüllendirilmiş ve ölene dek tiyatronun gelişimi için çalışmıştır.
1914 yılında Darülbedayi’yi kurması için Fransa‘dan davet edilen tiyatro yönetmeni Andre Antoine elemeler yaparken aktör Ahmet Fehim Efendi ile birlikte Mardiros Mınakyan’ı da bu ilk konservatuvara öğretmen olarak aldı. Mardiros Mınakyan, Osmanlı Donanma Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi’nin sanat yönetmenliğini ve bir yandan da Darülbedayi’nin oyunculuk öğretmenliğini yaparken 1916’da sahne hayatından çekildi.
Mardiros Mınakyan, 1920 tarihinde İstanbul’da 81 yaşında ölmüştür.
