Menahem Begin kimdir

Menahem Begin kimdir, Menahem Begin ve Enver Sedat, 1978 yılında Nobel Barış Ödülü‘nü birlikte aldılar.

Menahem Begin, 16 Ağustos 1913 tarihinde Brest, Beyaz Rusya‘da doğmuştur. Annesi bir haham ailesinden geliyordu, babası da Yahudi cemaatinin sekreteriydi. Menahem Begin 16 yaşındayken radikal bir Siyonist gençlik hareketi olan Betar’a katıldı.

Varşova‘da Varşova Üniversitesi‘nde hukuk eğitimi görürken bu örgütün liderliğine yükseldi. 1935 yılında Polonya Betar Örgütünün şefi olan Menahem Begin 1939 yılında yaklaşmakta olan Alman birliklerinden kaçmak zorunda kaldı. Annesi, babası ve erkek kardeşi Nasyonal Sosyalist terörün kurbanı oldular; yalnız bir kız kardeşi kurtulabildi. Menahem Begin, 1939’da Polonya’yı işgal eden Nazilerden kaçtı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Litvanya‘nın Vilna kentine gitti. Burada Menahem Begin 1940’ta Polonya’ya giren Sovyet Birliklerince tutuklandı. Bir mahkeme tarafından “Emperyalizmin ajanı” suçlamasıyla 8 yıl zorunlu çalışma cezasına çarptırıldı, Sovyet yetkililerince tutuklanıp Sibirya’ya gönderildi. 1941’de serbest bırakılınca Polonyalı general Wladyslaw Anders komutasındaki birliklere yazıldı.

Menahem Begin Mayıs 1942‘de Filistin’e göç etti.

Menahem Begin Filistin’e geldikten sonra İngiliz manda yönetimine karşı bir Yahudi yeraltı örgütü olarak kurulan Irgun Zwai Leumi‘ye katıldı. 1943’ten sonra 10.000 kişilik gerilla birliğinin komutanlığını üstlenen Begin, gerillaları sistematik bir biçimde İngilizlere karşı terör hareketlerine (öncelikle bombalı saldırılar) yönlendirdi. Yalnızca İngiliz yetkililerine ve silahlı Arap gruplarına karşı değil, ırgun’un terör yöntemlerini kullanmayı reddeden yeraltı Yahudi ordusu Haganah’a karşı da savaşım verdi. “1 Numaralı Terörist” olarak gıyabi bir tutuklama emriyle aranan Menahem Begin‘in başına 2000 sterlinlik bir ödül konuldu. İsrail bağımsızlığa kavuştuktan sonra, Menahem Begin ancak askerlerden gelen baskı üzerine örgütünü resmî orduya katmayı kabul etti.

Irgun örgütü dağıldıktan sonra 1948 yılında, günümüz Likud partisinin temelini oluşturan, İsrail’in antik çağlardaki sınırlarına kadar yayılmasını amaçlayan sağ görüşlü Herut (Özgürlük) partisini kurdu. 1949‘daki ilk seçimlerde milletvekili seçildi ve 3. Parti durumuna gelen Herut 18 sandalye kazandı.1948-1977 arasında, Menahem Begin başkanlığındaki Herut partisi, iktidardaki İşçi partisinin en büyük muhalifi oldu.

Altı Gün Savaşından sonra 1967‘de sandalyesiz bakan olarak Ulusal Birlik Hükümetine girdi. 1970 yılında Golda Meir hükümetinde Kabine çoğunluğunun, İsrail’in güvenli sınırlara çekilmesini öngören (Roger Planı), ABD Dışişleri Bakanı William Rogers‘ın israil-Arap bunalımının ce, hükümetten ve bu görevinden istifa etti.

Menahem Begin için İsrail halkının vatanı, Akdeniz’den Ürdün‘e dek uzanan topraklardı. Bu nedenle, Filistin topraklarında bir Filistin devletinin kurulmasına karşı çıktı; Şeria’nın batısında Yahudi kolonileri oluşturulmasını savundu. Aynı zamanda Güvenlik Konseyi’nin 1967 Kasım tarihli kararına da karşı çıktı.

Filistin’in İngiliz mandası altında olmasına karşı Yahudi askeri direnişinde anahtar rolü oynayan Menahem Begin, başbakanlığı öncesindeki sekiz seçimde de yenilgiye uğramasına rağmen 1977 seçimlerini kazanarak İşçi Partisinin 30 yıllık iktidarına da son verdi. Mayıs 1977 ayında bir ulusal birlik hükümeti kurdu. Likud’un politikası, Filistin’in tüm arap kesimlerine İsrail egemenliğini kabul ettirme ve Filistinlilerin tanınmaması düşüncesine dayanıyordu.

Temmuz 1977 ayında Washington‘da ABD Başkanı Jimmy Carter ile görüştü, Kasım 1977 ayında da Kudüs’te Enver Sedat‘ı kabul etti. Böylece, bir Arap devlet başkanını kabul eden ilk İsrail yöneticisi oldu.

26 Mart 1979 tarihinde, dışişleri bakanı Moşe Dayan ve savunma bakanı Ezer Weizman‘ın yardımlarını da alarak, Mısır devlet başkanı Enver Sedat ile İsrail–Mısır Barış Antlaşmasını imzaladı. ABD başkanı Jimmy Carter‘ın da desteği ile gerçekleşen bu antlaşmaya göre, İsrail Sina Yarımadasını tümüyle Mısır’a bırakıyordu. (Camp David anlaşmaları). Öte yandan İsrail’in yasallığı da ilk defa bir Arap ülkesi tarafından tanınmış oluyordu.

Bu antlaşmaya olan katkılarının uluslararası arenada yarattığı pozitif etkinin sonucu olarak Menahem Begin ve Enver Sedat, 1978 yılında Nobel Barış Ödülü‘nü birlikte aldılar.

Menahem Begin, Araplara karşı öteden beri izlediği ödünsüz ve meydan okuyucu politikayı, Mısır‘la anlaştıktan sonra da sürdürdü. Nitekim, 1981‘de bunu, Irak‘ta Tamuz nükleer santralını, Lübnan‘da Beyrut‘un Filistinliler kesimini bombalamak ve Suriye’ye ait Golan bölgesinin ilhakını parlamentoya onaylatmakla gösterdiği gibi, 1982’de Lübnan’ın güneyini ve Beyrut’u işgal ederek de ortaya koydu. Bu girişimleri uluslararası tepkilere yol açtıysa da, onu yolundan alıkoyamadı. BM kararlarına, uluslararası tepkilere ve Arapların şiddetli muhalefetine rağmen Batı Şeria’da Yahudi yerleşme yerleri kurulacağını ilan ederek uygulamaya başladı.

Haziran 1981 seçimlerinde yeniden kazanarak başbakanlığa devam etti. Kazandığı zaferi her şeyden önce doğu kökenli gelenekçi Yahudilere borçlu olan Menahem Begin, Batı Ürdün için tasarladığı yerleşim planlarıyla ve Suriye‘nin işgal altındaki Golan Tepelerini ülkesine katarak çatışma dönemini yeniden başlattı. 1982 yılında İsrail Birliklerinin Lübnan‘a girmesini emrederek burada yerleşik Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Birliklerinin dağıtılmasını emretti.

Bir suikast sonucu öldürülen Lübnan başbakanı Beşir Cemayel ile barış yapmayı umuyordu ancak Washington’a yaptığı resmi bir gezi sırasında Menachem Begin Amerika Başkanı Ronald Reagan‘ı ziyaret ederken 14 Kasım 1982 tarihinde İsrail‘deki eşi Aliza Begin’in ölüm haberini alınca tekrar politikadan uzaklaştı. 1983 Ağustos’unda politikadan çekildi ve başbakanlık ofisini, eski dostu İzak Şamir‘e bıraktı.

Menahem Begin, 29 Mayıs 1939 tarihinde Aliza Arnold ile evlendi. 1943 yılında Benny Begin adında bir oğlu, 1948 yılında Leah Begin ve Hasia Begin adlarında 2 kızı oldu. Eşi 14 Kasım 1982 tarihinde öldü.

Menahem Begin, 9 Mart 1992 tarihinde Tel Aviv, İsrail‘de 79 yaşında ölmüştür. Sade bir törenle, devlet erkânının gömüldüğü Hertzel Dağı yerine vasiyeti gereğince Zeytin Dağı’nda toprağa verildi.