Robert Edwin Peary kimdir, Robert Edwin Peary, Kuzey Kutbu’na ilk kez ayak basan olarak kabul edilen Amerikalı kaşiftir.
Robert Edwin Peary, 6 Mayıs 1856 tarihinde ABD‘nin Pennsylvania eyaletindeki Cresson kentinde doğmuştur. Brunswick’teki Bowdoin College’i 1877’de bitirdikten sonra bir süre mühendis ve tasarımcı olarak çalıştı ve 1881‘de ABD donanmasına katıldı ve Deniz Kuvvetlerinde sivil mühendis olarak çalıştı. 1885 yılında Nicaragua Kanalının ölçüm işlerinde, sorumlu mühendisin baş asistanlığını yaptı.
Grönland Adasının içerisindeki buzullar hakkında bir kitap okumasından sonra tropikal bölgeler konusundaki merâkı, kutupların keşfine dönüştü. 1886’da Grönland’a yaptığı bir yolculuktan sonra Kuzey Kutup Bölgesi’nde keşifler yapmaya karar verdi. Danimarkalı Christian Maigaard‘ın yardımıyla, o âna kadar ulaşılabilen en iç bölgelere kadar ilerledi.
1891’de Kuzey Grönland Adasına ilk seyâhatini organize etti. 1891 Haziranında Kite adlı gemiyle, eşi ve iki de yardımcıdan oluşan ekiple İnglefield Körfezine doğru hareket etti. Müteakip kış, kızaklarla kuzey kutbunun buzullar üzerinde ilk ve en önemli gezisini yaptı. Eskimolar gibi kuşanan ve onlar gibi hareket eden Peary ve Norveçli Ervind Astrup, kuzeydoğuya, Kuzey Buz Denizine doğru ilerlediler. -15°C’nin altındaki soğuklarda yapılan 2160 km’lik bir turla Grönland‘ın ada olduğunu ortaya çıkardılar.
1891 – 1908 yılları arasında Grönland‘a yapılan beş seferi yönetti.
1893’te kutup noktasına yöneldiyse de kötü giden hava koşulları nedeniyle geri dönmek zorunda kaldı. 84° 17′ enlemine ulaşmayı başardı. Ancak ayak parmaklarından sekizini donma sonucu yitirmesi, amacına ulaşamadan geri dönmesine neden oldu.
1895‘te Norveçli ünlü kâşif Fridtjof Nansen, 1900 yılında İtalyan Abruzzi’ler dükü Luigi Amadeo kutba yaklaşmıştı. 1909 yılında Roald Amundsen ise, ulaşılması çok arzu edilen bu amacı gerçekleştirmek için hazırlıklar yapmaktaydı.
Robert Edwin Peary, Kuzey Kutup bölgesinde ki gezilerinde edinmiş olduğu deneyimlerden Grönland’dan Kuzey Kutbu’na yaptığı keşif gezisinde yararlandı.
1905‘te tasarımı kendisine ait olan Roosvelt gemisiyle Ellesmere Adası’ndaki Sheriden Burnu’ndan hareket ederek, Grant Adası’na ulaştı. Kışı burada geçirdikten sonra Mart 1906’da yolculuğuna kızaklarla devam ettiyse de, kötü hava koşulları 87° 16′ enleminden geri dönmesine yol açtı. 1908’de Kuzey Kutup noktasına düzenlediği üçüncü seferinde kırk köpek, beş kızak, dört Eskimo ve tüm seferlerinde yanında bulunan yardımcısı Metthew Henson ile 6 Nisan 1909‘da kutup noktasına ulaşmayı başardı.
Kaşifler küçük öncü kolunun seçip işaretlediği yolu izliyorlardı. Belirli aralıklarla ana gruptan ayrılan küçük gruplar, ancak geri dönmelerine yetecek kadar erzak alıp kalanını yola devam edenlere bırakarak hareket üstlerine dönüyorlardı. Yolculuğun 225 kilometrelik son kısmı başlarken grupta yalnızca Robert Edwin Peary, Matthew Henson ve dört Eskimo kalmıştı. Kâşifler kutup noktasına ulaştıklarına karar verince, orada 30 saat kadar kalarak gözlemlerde bulundular ve bilimsel veri topladılar.
Robert Edwin Peary yaptığı keşif gezileriyle Grönland’ın bir ada olduğunu kanıtladı ve Eskimolar‘a ilişkin araştırmalar yürüttü. Kuzey Kutup Bölgesi’ndeki denizler, gelgit olayları ve rüzgarlarla ilgili bilgiler topladı. Ne var ki, Robert Edwin Peary’nin olayları kaydetmekte titizlik göstermemiş olması ve bazı bilgilerin eksikliği uzmanlar arasında kuşkular yarattı ve Kuzey Kutbu’na ulaşıp ulaşmadığı tartışmalara yol açtı. Robert Edwin Peary kutup noktasının 8 kilometrelik çevresinde derinlik ölçümleri yapmış ve 2700 metrede bile deniz dibine ulaşamamıştı. Böylece Kuzey Kutbu’nın buzla kaplı büyük bir denizin ortasında olduğunu kanıtlamış oldu.
Robert Edwin Peary, Kuzey Kutbu’nu keşfettikten sonra 1909 Eylülünde Roosevelt adlı gemileriyle Labrador’a vardıklarında, daha önce 1891‘de yanlarında seyâhate çıkan Cook’un 1908’de Kuzey Kutbunu çoktan keşfetmiş olduğu iddiâlarını öğrendiler. Cook’un daha önceden Axel Heiberg Adasına kadar yapmış olduğu hakîki seyâhatle Kuzey Kutbuna olan hayâlî seyâhatinin yayınlanması, Peary’in Kuzey Kutbu adlı kitabının basımını altüst etti. 1910’da Cook’u destekleyenlerin karşı çıktığı birçok farklı hususlara rağmen basıma girdi. Fakat Peary’nin iddiaları ilim adamları tarafından kabul ediliyordu. 1911’de Peary’nin başarısı kabul edildi ve kongre bir fert olarak onu Tuğamiralliğe yükseltti
1911 yılında tuğamirallikten emekliye ayrıldıktan sonra keşfinin ABD Kongresi tarafından onaylanması için çaba harcadı. Kutup noktasının ilk kâşifi olarak tanındı.
1912’de havacılıkla ilgilenmeye başladı ve Birinci Dünyâ Savaşı esnâsında Sâhil Hava Savunma Millî Komitesinin başkanlığını yaptı.
Robert Edwin Peary, 1888 yılında Josephine Diebitsch Peary ile evlendi. Kali Peary, Robert Edwin Peary Jr. adlarında iki çocuğu oldu.
Robert Edwin Peary, 20 Şubat 1920 tarihinde Washington DC, ABD‘de 64 yaşında ölmüştür.
Başlıca eserleri:
1898 – Northward Over the “Great Ice” (Büyük Buz’un Üzerinden Kuzeye Doğru),
1907 – Nearest the Pole(Kutba En Yakın),
1910 – The North Pole (Kuzey Kutbu),
1910 – Secrets of Polar Travel (Kutup Gezisinin Sırları).
