Saddam Hüseyin kimdir
Saddam Hüseyin, 1979‘da başladığı Irak Devlet Başkanlığı görevini, , 2003 Nisan’ında, ABD ve İngiltere’nin oluşturduğu koalisyon güçleri tarafından devrilen, diktatör, lider.
28 Nisan 1937‘de, Irak, Tikrit’e 13 kilometre uzaklıktaki, El-Avya köyünde, çobanlıkla geçinen fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Saddam Hüseyin Abdülmecid El-Tikriti, babasının, doğumundan altı ay önce ortadan kaybolmasının ardından, önce 3 yaşına kadar, oldukça dindar bir sünni olan amcasın, daha sonra, kendisine “karşı duran, göğüs geren kişi” anlamına gelen Saddam ismini veren annesinin yanında yaşadı. Tekrar evlenen annesinin eşi tarafından şiddnda amcasının yanına geri döndü ve onun yanında büyüdü.
Siyasetle gençlik günlerinde tanışan Saddam’ın, Arap dünyasına egemen, ulusçu, özgürlükçü ve anti-emperyalist bir devlet başkanı olma düşleri, 1955’de, Bağdat’a gelerek, 1940’lı yıllarda Şam’da, savaş altında kurulan ve 1953 yılında, Ekrem El Havrani’nin ‘Arap Sosyalist Partisi’ ile birleşerek, ‘Arap Sosyalist Baas Partisi’ adını alan, Arap dünyasını önce özgürlüğe sonra da, sosyalizme ulaştırmak hedefini güden Baas Partisi’ne katılmasıyla, iyice alevlendi.
1956 yılında başarısız bir darbe girişiminde bulunan Hüseyin, 1959‘da, Irak’ın asker kökenli Devlet Başkanı General Abdulkerim Kassım‘ı öldürmek için oluşturulan bir suikast örgütünün içinde bulundu.
Suikastte adı geçen Hüseyin, ayağından vurularak yaralanmasının ardından, CIA ve Mısır istihbaratının desteğiyle Tikrit’e kaçtı. Ardından önce Suriye’ye daha sonra da Beyrut’a geçen Hüseyin, Beyrut’ta CIA tarafından eğitildikten sonra Mısır’a gitti. Mısır’da geçirdiği süre zarfında sık sık Amerikan Büyükelçiliği’ni ziyaret eden Hüseyin, bu dönemde, Kahire Üniversitesi’nde hukuk öğrenimi gördü.
1963’te, kuzeni Sacide Talfah ile evlenen Hüseyin’in, Rana, Raghad ve Hala isimli üç kızı ve Uday ve Kusay adında iki oğlu oldu. Sonra iki kez daha evlenen Saddam Hüseyin’in, Ali adında bir oğlu daha oldu.
1964 yılında, Irak’a dönüşünün ardından hapse giren Hüseyin, 1967’de hapisten çıkarak, Baas Partisi’ndeki hızlı yükselişine başladı.
1968‘e kadar muhalafette kalan Baas Partisi, aynı sene düzenlediği bir darbeyle iktidarı, kan dökmeden ele geçirdi. Ekonomik yenilikçiliği ve Arap sosyalizmini benimseyen partisinin ileri gelen üyelerinden biri olan Hüseyin, partisini iktidara getiren darbede, önemli oynadı.
Darbenin ardından, parti tarafından kurulan Devrim Komuta Konseyi, ülkedeki tek yetkili haline gelirken, Saddam Hüseyin de, 1969‘da, Konsey’in Başkan Yardımcısı oldu.
Ülkenin önemli iç problemlerinin çözümüne yönelik bir hamle başlatan Saddam Hüseyin, 1970‘de Kürt ayrılıkçılara otonomi verdi ancak bir süre sonra anlaşma bozuldu. Bozulan anlaşma ardından, Irak rejimi ile Kürt gruplar arasında savaş çıktı.
1972‘de, Irak petrollerinin millileştirilmesiyle ilgili projeleri yürüten Hüseyin, partideki gücüne dayanarak, 1976‘da, Ahmed Hasan’ın birçok yetkisini kullanmaya başladı.
Zamanla konumunu iyice pekiştiren ve Başkan Ahmed Hasan Bekri iktidarının perde arkasındaki asıl güç kaynağı olduğu iddia edilen Hüseyin, 16 Temmuz 1979’da, yine bir darbeyle iktidara el koyarak, başkanlığını ilan etti ve El Bekri’nin yerine geçti.
Baskıcı ve acımasız yöntemlere ve güçlü bir istihbarat ağına dayanan iktidarı süresince, sesini yükselten muhaliflerini öldürmekten çekinmeyen Hüseyin’in bu sert tavrı, bazen soykırım girişimlerine dönüştü.
Saddam Hüseyin, Devlet Başkanlığı görevinin yanı sıra, Devrim Komuta Konseyi Başkanlığı ve başbakanlık görevlerini de üstlenerek, petrol gelirlerine dayanan, geniş çaplı bir kalkınma programı başlattı.
Mısır’ın Arap dünyasındaki önderliğini elinden almaya ve Basra Körfezi‘nde egemenliin, kendisini Arap dünyasının liderliğine taşıyacak, Batı‘nın gözünde de vazgeçilmez kılacak bir fırsat olduğunu düşündüğü, planını uygulamaya geçerek, 1980‘de, Hürmüz Boğazı‘nın denetimini ele geçirmek amacıyla, İran‘a saldırdı.
ABD ve Batı’yla ilişkileri sarsılmakta olan Humeyni rejimine açtığı savaşta, Batı’nın desteğini kolayca alacağına inanan Hüseyin’in beklentileri umduğu şekilde sonuçlanmadı.
Önemli bir su bölgesi olan Şatt el Arab, savaşın ilk günlerinde Irak askerleri tarafından ele geçirildiyse de, İran, Saddam’ın hesaplarındakinden daha fazla direniş gösterdi.
1988’e kadar süren savaş, yüzbinlerce insanın ölümüne yol açarken, iki ülkenin ekonomisini de tahrip etti. İran’dan bir kazanç sağlayamayan Saddam, geri çekildi.
Aynı sene, Irak Kürtleri özerklik taleplerini arttırınca, Irak güçleri Halepçe’de, 5 bin sivilin ölmesine neden oldu. “Kimyager Ali” olarak bilinen General Ali Hasan El Mecid, Kürtleri kendi köylerinden çıkarmak için siyanür gazı kullandı. Binlerce Kürt, köylerinden uzaklaştırılarak “yeniden yerleşim kampı” denilen bölgelere sürüldü. Olay, tarihe Halepçe Katliamı olarak geçti.
2 Ağustos 1990’da, Saddam’ın birliklerinin Kuveyt’i işgal etmesi, Körfez Savaşı‘nın başlamasına neden oldu. Birleşmiş Milletler’in, 6 Ağustos‘ta Irak’a ambargo ilan etmesi ve 25 Ağustos‘ta da Irak’a güç kullanımına izin vermesinin ardından, 17 Ocak 1991‘de, ABD’nin Saddam’ı ilk devirme girişimi olan, Çöl Tilkisi Operasyonu, başladı.
Savaş sırasında 700’den fazla petrol kuyusunu ateşe veren, petrol boru hatlarını açarak, Körfez ve su kaynaklarını kirleten ve çekilirken kenti yağmalayan Iraklı askerler, savaş sonrasında, yüzlerce Kuveytli’yi esir alarak Bağdat’a götürdüler.
Körfez Savaşı sırasında da, onbinlerce Kürt öldürüldü ya da hapsedildi, 1 milyona yakını ülkeden kaçtı. 16 Aralık 1990’da, büyük bir bombardıman başladı ve bu bombardıman 27 Şubat 1991 yılında sona erdi. O tarihten sonra arada bombalamalar oldu.
28 Şubat‘ta Bağdat’ın ateşkesi kabul etmesinin ardından, kuzey ve güneyde uçuşa yasak bölgeler oluşturuldu.
11 Eylül 2001’de, Dünya Ticaret Merkezi’ne yapılan saldırıların ardından, gözler yine Saddam’a çevrildi. İkinci Körfez Savaşı‘na giden sürecin başlangıç noktasını oluşturan bu olayın ertesi yılı, Afganistan‘ı işgal eden, George Bush yönetimi, 20 Mart 2003 tarihinde, Irak’ta kitle imha silahı bulunduğu iddiasına dayandırılan bir işgal başlattı. Ancak daha sonra, 6 Ekim 2004’te, Amerikan silah denetçileri, 1991’den sonra Saddam Hüseyin rejiminin, kitle imha silahı ürettiğine dair kanıt bulamadıkları açıklamasını yaptılar.
12 yıl süren BM ambargosunun ardından, bu kez yalnızca ABD ve İngiltere tarafından oluşturulan koalisyonun başlattığı operasyonla, Saddam Hüseyin, 9 Nisan 2003’te devrildi.
Firdevs Meydanı’ndaki Saddam Hüseyin heykelinin yıkılması, Irak’ta, yeni dönemin simgesi oldu.
Bağdat’ı ele geçirmesine karşın, ilerleyen günlerde beklenmedik ve güçlü bir direniş hareketiyle karşı karşıya kalan ABD, 13 Temmuz 2003’te, Irak’ta 25 kişilik bir geçici yönetim konseyi atadı.
8 Mart 2004’te, geçici bir anayasa hazırlayan konsey, 28 Mayıs 2004’te, İyad Allavi‘yi başbakanlığa getirdi.
28 Haziran 2004’te, Allavi Yönetimi, Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki işgal yönetimi yetkilerini aldı.
ABD’nin Irak’taki sivil yöneticisi Paul Bremer, 14 Aralık 2003 tarihinde düzenlediği basın toplantısında, operasyonun başlamasıyla ortadan kaybolan, Irak’ın devrik devlet başkanı Saddam Hüseyin’in, 13 Aralık gecesi, doğum yeri Tikrit’e 20 kilometre, El Oca‘ya 6 kilometre uzaklıktaki El Dor kasabasında, sık hurma ağaçlarının bulunduğu düz bir alandaki El Hadra bahçesinde bir sığınakta ele geçirildi.
Irak’taki Amerikan güçlerinin komutanı İspanyol General Ricardo Sanchez, Bağdat’ta düzenlediği basın toplantısında, Saddam’ın bir çiftlikteki 2 metre derinliğinde bir çukurda yakalandığını söyledi. Sanchez, havalandırma sistemi bulunan çukurun girişinin, tuğla ve çöplerle kamufle edildiğini ve çukurda sadece bir kişilik yer olduğunu belirtti.
Yakalandığı sırada yanında, 750 bin dolar, iki kalaşnikof ve bir tabanca bulunan Saddam Hüseyin’in kimliğinin belirlenmesine, Saddam’ın, 22 Temmuz‘da ABD güçlerinin operasyonu sırasında, Musul’da bir evde öldürülen oğulları, Uday ve Kusay’ın cesetlerini de teşhis eden ve 7 aydır tutuklu bulunan, eski başbakan yardımcısı Tarık Aziz‘in yardım ettiğini, Irak’taki ABD öncülüğündeki yönetimin, adının açıklanmasını istemeyen bir yetkilisi, Reuters‘a yaptığı açıklamada bildirildi.
Saddam Hüseyin, 24 yıllık iktidarı zarfında meydana gelen bir dizi, saldırı ve katliam suçlarından sorumlu tutularak, kendisiyle birlikte yargılanan diğer yedi sanık olan, eski Baas partisi yetkilileri, Mizher Abdullah Ravid, Abdullah Kadim Ruadi, Muhammed Azavi Ali ve Ali Daim Ali, üvey kardeşi ve eski İstihbarat Servisi Başkanı Barzan İbrahim el-Tıkriti, eski Devlet Başkanı Yardımcısı Taha Yasin Ramazan ve Devrim Mahkemesi‘nin eski baş yargıcı, Avad Hamad el-Bandar ile ABD tarafından kurulan, işgal yönetiminin oluşturduğu bir mahkemede yargıç karşısına çıktı.
Duruşmaya, füme takım elbise ve beyaz gömlekle çıkan Saddam, hakimin karşısına çıktığında,
”Irak’ın Devlet Başkanı olarak anayasal haklarımı kullanıyorum. Adaletsizlik örneği bu oluşumu tanımıyorum. Bu mahkeme meşru değildir. Bu sözde mahkemeye cevap vermiyorum.” şeklinde konuştu.
1 Temmuz 2004’te, Hüseyin, ön duruşmada kendisine yöneltilen savaş suçu ve soykırım suçlarını reddetti.
Bağdat’ta, yoğun güvenlik önlemleriyle korunan Yeşil Bölge’de, özel olarak inşa edilen bir salonda yapılan duruşmalar, Iraklı ve yabancı gazeteciler tarafından izlendi.
Saddam’ın savunma ekibinde, ABD’nin Irak’ı işgal etmesinden kısa süre sonra, Ürdün‘e kaçan Hüseyin’in en büyük kızı Ragad Saddam Hüseyin, Irak Barosu üyesi, Bağdatlı avukat Halil Duleymi, Ragad’ın yasal danışmanı olan ve İngiltere’de yaşayan Irak doğumlu avukat Abdülhak Alani, Malezya‘nın eski Başbakanı Mahattir Muhammed ve Saddam’ın hukuk danışmaları arasına, Ağustos 2004’te katılan, Libya lideri Muammer Kaddafi‘nin, hukuk profesörü olan kızı, Ayşe Kaddafi bulunuyordu.
1960‘larda ABD Adalet Bakanlığı yapan ve Irak işgalinin önde gelen muhalişeri arasında yer alan Ramsey Clark da, savunma ekibine dışardan danışmanlık yaptı.
Mahkemenin ilk yargıcı, Kürt kökenli Rizgar Muhammed Amin bir süre sonra davadan, istifa ederek ayrıldı. Eski yargıcın yerine Ahmed Hüdayir geçti.
Hüseyin’in yargılanması sırasında öne sürelen suçları, 1 milyon kişinin hayatını kaybettiği İran – Irak Savaşı, Halepçe’deki Kürt Katliamı, Körfez Savaşı’nın başlamasının sebebi olarak gösterilen Kuveyt İşgali, izinsiz üretilen kitle imha silahları, çeşitli cinayet ve katliamlar olarak gösterildi.
Irak’ın devrik Devlet Başkanı Saddam Hüseyin, 1982 yılında, Duceyl kasabasında, 143 Şii‘nin öldürülmesi talimatını verme suçundan yargılandığı, Duceyl Davası’nda, insanlığa karşı suç işlediği yargısına varılarak, 5 Ekim 2006 tarihinde, ölüm cezasına çarptırıldı. Saddam’ın savunma ekibi, kararın ve yargılama sürecinin meşru olmadığını savunurken, Iraklı Başsavcı Cafer El Musavi, Saddam’ın kurşuna dizilmeyeceğini, asılacağını açıkladı.
3 Aralık 2006’da, Saddam Hüseyin’in idam kararının bozulması için temyize gidildiyse de, karar temyiz mahkemesi tarafından da onandı.
Saddam, mahkemenin hakkında ölüm cezası kararını vermesinden sonra duruşma salonunda tekbir getirdi ve “vatan sağolsun” diye bağırdı.
Hüseyin, hakkında verilen idam kararının temyiz mahkemesinde onanmasından sonra, Irak halkına yönelik bir veda mektubu yazarak halkı, “düşmanlar karşısında” birlik içinde kalmaya çağırdı.
Devrik Devlet Başkanı, mektubunda, “Ben kendimi feda ediyorum. Allah’ın izniyle, şehitler mertebesine yükseleceğim” dedi.
Ayrıca, “Tıpkı bir şehit gibi ölüme gideceğini” kaydeden Hüseyin, Amerikan ordusu ile komşu İran’ı kastederek, “Vatanınızın düşmanları, işgalciler ve Farslar, siz ve sizi yönetenler arasındaki birlikte bir engel buldu. İşte bu yüzden içinize nifak tohumu ekmeye çalışıyorlar” ifadelerini kullandı.
Fransız Haber Ajansı’nın yayınladığı mektup, Saddam Hüseyin’in Ürdün’deki avukatları tarafından doğrulandı.
30 Aralık 2006’da, Irak’ın, idam cezasına çarptırılan devrik lideri Saddam Hüseyin’in, ABD tarafından desteklenen Irak televizyon kanalı El Hurra tarafından, Türkiye saati ile, sabah 05:00’da, asılarak idam edildiği haberi duyuruldu. Haber, Irak Dışişleri Bakan Yardımcısı, Lebid Abbavi’nin, BBC Televizyonu‘na yaptığı açıklamada doğrulandı.
El Arabiye Televizyonu, Saddam Hüseyin’in asılmasının ardından, Saddam’ın kardeşi, Barzan El Tikriti ile eski yargıç Avad El Bender’in de asılarak idam edildiklerini duyurdu.
Elbu Nasır kabilesinin lideri Ale El Nida, gazetecilere yaptığı açıklamada, Saddam’ın, idam edildikten 24 saat sonra, 2003 yılında, ABD askerlerince öldürülen oğulları, Uday ile Kusay’ın da gömülü oldukları, Avca köyünde, ailesine ait bir arsaya gömüldüğünü belirtti.
Hüseyin’in idamı ABD, İsrail ve İngiltere tarafından memnuniyetle karşılanırken; Libya 3 günlük yas ilan etti ve kurban bayramı kutlamalarına son verdi. Pakistan, Malezya ve Rusya yönetimleri, idam cezasının uygulanmasının, ülkeyi iç savaşa doğru götürmesinden endişe ettiklerini açıklarlarken, Avrupa Birliği, olayı barbarlık olarak değerlendirerek kınadı. Hamas’tan da, olayın siyasi bir cinayet olduğu yorumu geldi.
Saddam Hüseyin’in infazından sonra, Iraklı Rizkar Muhammed Emin gibi bazı hukukçular, idamın Irak yasalarına göre yasal olmadığını iddia ederken, birçok hukukçu da, davanın, adil şartlarda geçmediğini savundu.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında, bize karşı başlayan Arap isyanının hazırlayıcısı, Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in oğlu olan, 1921 – 1933 senelerinde krallık olan Irak’ın tahtında bulunan, İsviçre’de basit bir apandisit problemi yüzünden yattığı ameliyat masasında ölen, Kral Birinci Faysal, 1939’da kendi kullandığı otomobiliyle bir duvara çarparak can veren, Kral Birinci Faysal’ın oğlu Kral Gazi, 1958’in 14 Temmuz’unda, Bağdat’ta yaşanan askeri darbe sırasında kurşunlanan ve darbeci subaylar tarafından, doktorların müdahele etmesine izin verilmemesi sonucunda ölen, Kral İkinci Faysal, yine bir suikastla öldürülen, Irak’ta krallığa son veren 1958 darbesinin görünürdeki lideri, General Abdülkerim Kassım, onun ardından iktidarı ele geçiren ve 15 Nisan 1966’da, şüpheli bir helikopter kazasında ölen General Abdüsselam Arif, 1968’deki Baas darbesinin ardından, 30 Temmuz’a kadar iktidarda kalan, ancak 1979’da sağlık sebepleri yüzünden görevinden istifa eden ve 1982’de, Saddam Hüseyin’in tabancasından çıkan kurşunla öldüğü iddia edilen Ahmed Hasan El-Bekri, ve son olarak da, 30 Aralık 2006’da idam edilen, devrik lider Saddam Hüseyin gibi, Bağdat’ta, 1921’den bugüne kadarki 73 senelik dönemde işbaşına gelen, Iraklı liderlerin hiçbirinin, doğal sebeplerden ölmeyerek, makamlarını darbeyle, suikastle ya da kuşkulu kazalarla bırakmış olmaları da Irak Yönetimleriyle alakalı dikkat çeken bir konudur.
30 Ocak 2005: Iraklılar, yeni 275 sandalyeli meclisin üyelerini seçti. Şiiler oyların yüzde 48’ini, Kürtler yüzde 26’sını aldı.
29 Mart2005: Yeni ulusal meclis toplandı.
6 Nisan 2005: Celal Talabani devlet başkanlığına, Şii Adil Abdülmehdi ile Sünni Gazi El Yaver yardımcılıklarına getirildi.
7 Nisan 2005: Şii kökenli İbrahim Caferi başbakanlığa getirildi.
28 Nisan 2005: Yeni Irak hükümeti meclisden güvenoyu aldı.
28 Ağustos 2005: Uzun müzakereler ve itirazların ardından yeni anayasa taslağı hazırlandı.
15 Ekim 2005: Yeni anayasa taslağı referanduma sunuldu.
Saddam Hüseyin’in idamından sonra yayınlanan mektubunda;
yazılıydı.
