Şemsettin Günaltay kimdir

Şemsettin Günaltay kimdir, Türkiye Cumhuriyeti’nin 8. Başbakanı

Mehmet Şemsettin Günaltay, 1883 tarihinde Erzincan’ın Kemaliye ilçesinde doğmuştur. Babası müderris İbrahim Edhem Efendi, annesi Sâliha Hanım idi. Küçük yaşta İstanbul’a gelerek önce Üsküdar’da Ravza-i Terakki Mektebi’nde, sonra Vefa İdâdîsi’nde okudu. Arkasından, Cumhuriyet devrinde adı ‘Yüksek Öğretmen Okulu’ olarak değiştirilecek Dârülmuallimîn-i Âliye’ye devam ederek, 1905’te bu okulun Fen Şubesi’nden birincilikle mezun oldu. Özel olarak Arapça, Farsça ve Fransızca öğrendi.

Meslek hayatına İstanbul Dârüşşafaka’da ‘Hendese Muallimliği’ (geometri öğretmenliği) ile başlayan Mehmet Şemsettin, daha sonra Kıbrıs İdadisi’nde öğretmenlik, müdür muavinliği ve müdürlük yaptı. Sonra 1909 yılında gönderildiği Lozan Üniversitesi Doğa Bilimleri Bölümününü 1910 yılında bitirdi. Yurda dönünce Midilli İdadisinLiselerinde müdürlüklerinde bulundu. Bu sırada tanıştığı Ziya Gökalp‘in etkisiyle Türk tarihini araştırmaya başladı.

1915 yılında İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi Türk Tarihi ve İslâm Kavimleri Tarihi profesörü oldu. Süleymaniye Medresesi’nde Dinler Tarihi ve İslâm Felsefesi okuttu. 1919’da ise Edebiyat Fakültesi İslâm Kavimleri Tarihi ve Süleymaniye Medresesi İslâm Felsefesi müderrisliklerine tayin oldu. 1924 yılında İlahiyat Fakültesi’nin kuruluşunda bu fakültenin başına getirildi.

1914 yılında Osmanlı Meclis-i Mebusanı Ertuğrul Sancağı’ndan Bilecik Mebusu seçilerek siyasî hayata atılmıştır.1920 yılında Meclis-i Mebusan dağılana kadar bu görevde kaldı. 1918’de Meclis-i Mebusan idare memuru oldu. I. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan ve harp sorumlusu olarak İttihat ve Terakkî ileri gelenlerini sorgulayan Divan-ı Harp komisyonunda yer aldı. Mütareke günlerinde İstanbul Darülfünûnu’nda millî davayı kuvvetle savunan ve gençlere yol gösteren hocalardan biri olmuştur. Ankara’da millî hükûmet kurulduktan sonra, İstanbul Belediye Meclisi’nde üyelik ve başkan vekilliği yaptı. Bu arada, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde görev aldı.

Şemsettin Günaltay, Mustafa Kemal’in isteği ile, 1931’de ‘Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti’ adıyla kurulup 1933’te ‘Türk Tarih Kurumu’ adını alan kurumun kuruluşundan itibaren kurucu üyesi olmuş ve 1941’de bu kurumun başkanlığına seçilerek bu görevini vefat etmiş olduğu 1961’e kadar, 20 yıl sürdürmüştür.

Şemsettin Günaltay, fen ve tabii ilimler öğrenimi gördüğü halde, tarihçi olmayı tercih etmiş ve çalışmalarını bu alana yöneltmişti. Daha ilk görev yıllarında iken İslâm düşüncesi ve tarihi üzerine yazılar yazmaya başlayan Günaltay, bu yöndeki makalelerini 1909 yılından itibaren ‘Sırât-ı Müstakîm’ ve daha sonra ‘Sebilürreşad’ adlı haftalık dergilerde yayımlamış ve böylece dönemin modern İslâmcıları arasında yer almıştır.

1923-1950 yılları arasında Sivas Milletvekilliği, 1950-1954 yılları arasında Erzincan Milletvekilliği yaptı. 1949 yılında Başbakan Hasan Saka’nın istifası üzerine 18. T.C. Hükûmetini kurmuş ve 15 Ocak 1949 ile 22 Mayıs 1950 tarihleri arasında, Demokrat Parti iktidarına kadar da Başbakanlık görevini sürdürmüştür.

Şemsettin Günaltay, 1961’de İstanbul senatörü seçildi, ancak göreve başlayamadan 19 Ekim 1961 tarihinde İstanbul Ortaköy Şifa Yurdu’nda prostat kanserinden 78 yaşında öldü. Vasiyeti üzerine Ankara’da Cebeci Asri Mezarlığı’nda kızının yanında toprağa verildi.

Kitaplarından bazıları:
1910 – Fennin En Son Keşfiyâtından
1915 – Zulmetten Nura
1916 – Hurafattan Hakikata
1924 – İslam Dini Tarihi
1922 – Tarih-i Edyan
1922-24 – Mufassal Türk Tarihi
1923 – Felsefe-i Ulâ. İsbat-ı Vacib ve Ruh Nazariyeleri
1923 – Maziden Atiye
1923 – Müntehap Kıraat
1923-26 – İslâm’da Tarih ve Müverrihler