Tori Amos kimdir, Gerçek adı Myra Ellen Amos’tur. Amerikalı müzisyen, şarkı sözü yazarı ve piyanist. Müzik dünyasının en yetenekli kadınlarından biri olarak gösterilen Amos, 2.5 yaşında piyano çalmaya başlamıştır. Hayatı sorgulayan, öfke, cinsellik, inanç ve trajedi temalı şarkılar yazan Amos’un albümleri sayısız kez Platinum almış, tüm dünyada milyonlar satmıştır. “Crucify“, “Silent All These Years“, “Cornflake Girl“, “Caught a Lite Sneeze“, “Professional Widow“, “Spark“, “Siren” ve “A Sorta Fairytale” şarkıcının hitlerinden bazılarıdır.
Rev. Dr. Edison ve Mary Ellen Amos’un üçüncü çocuğu olarak 22 Ağustos 1963’te Newton, North Carolina, Amerika’da dünyaya geldi. Amos 2 yaşındayken ailesi Baltimore, Maryland’e taşındı. Burda piyano çalmayı öğrenen Amos, henüz beş yaşındayken kendi bestelerini yapmaya başlamış, 9 yaşındayken de söz yazma konusunda kendisini geliştirmişti.
1968 yılında Peabody Konservatuarı‘ndan burs kazanan Amos, okulun en küçük öğrencisiydi. 11 yaşındayken bursu biten yetenekli küçük müzisyen eğitimini aldığı müzikal yapıyla ilgilenmediğini belirterek okuldan ayrılma kararı aldı. 2 yıl sonra Montgomery College’a başlayan ve çeşitli kulüplerde piyano çalmaya başlayan Amos, bir yandan da plak firmalarına demo çalışmalarını gönderiyordu. En büyük destekçisi ise babasıydı.
1977’de More Than Just a Friend isimli şarkıyı seslendirdiği yetenek yarışmasını kazandıktan sonra Washington DC’de lokal olarak tanınan Amos’un popülaritesi daha da arttı. Richard Montgomery High School’daki eğitimi sırasında en yetenekli öğrenci seçilip Homecoming Queen olan Tori Amos, sözlerini kardeşi Mike Amos’la birlikte yazdığı Baltimore isimli şarkısıyla katıldığı bir yarışmada birinci olduktan sonra ilk single’ını çıkardı. B yüzünde Walking With You isimli çalışması yer alan Amos, bir arkadaşının “Sende Ellen’dan çok, Tori tipi var” yorumu üzerine, ilk ismini Tori olarak kullanmaya başladı. Sesi ve müzikal eğilimleriyle başarılı yorumcu Kate Bush’a benzetildiğinde Amos henüz 18 yaşındaydı.
21 yaşında Los Angeles’a taşınıp, müzik çalışmalarıyla profesyonel anlamda yol almak isteyen ancak para kazanabilmek için Kellogs reklamında Sarah Jessica Parker’la birlikte oynayan şarkıcı, barlarda çalıyordu. O dönemde bir dinleyicinin tecavüzüne uğrayan ve hayatını önemli ölçüde etkileyen bu olaykılarına da yansıtacak olan Amos, özellikle
Me and a Gun isimli şarkısında bu durumu anlatacaktı. Bu trajik ve talihsiz olay Amos’un müzikal kimliğine de yansıdı.
Müzisyen, o yıllarda aynı zamanda albümlerinde ona gitarıyla eşlik edecek olan Steve Caton’la da tanışmıştı.
1985’te Caton’la birlikte Matt Sorum ve Brad Cobb’un da aralarında olduğu Y Kant Tori Read isimli bir müzik grubu kurdu. Bir yıl sonra Atlantic Records onunla 6 albümlük bir anlaşma imzaladı. 1988 Temmuz’unda grup kendi adlarını taşıyan ilk albümlerini piyasaya sürdüler. Ancak sonuç bekledikleri gibi olmadı. Bu hayal kırıklığından sonra Wall of Voodoo’dan Stan Ridgway, Sandra Bernhard ve Al Stewart gibi müzisyenlerle çalışmaya başlayan Amos, China O’Brien isimli film için
Distant Storm şarkısını seslendirdi.
Atlantic Records’la anlaşması devam eden ancak Y Kant Tori Read’le yolları ayrılan Amos, grunge, rap ve dans müziğin popüler olduğu 90’lı yılların başında piyano çalan ve biraz daha ciddi bir müzik yapan tarzıyla pek dikkat çekmiyordu. Steve Caton, Eric Rosse,
Will MacGregor, Carlo Nuccio ve Dan Nebenzal gibi müzisyenlerle birlikte çalışıp kaydettiği Little Earthquakes’i dinleyen Atlantic Records’un Yardımcı Başkanı, Doug Morris, Tori’nin yeteneğindeki cevheri görmüş olsa da, orta düzeydeki Amerikalı radyo dinleyicilerinin zevkine seslenmediğine karar verip, Tori’yi daha fazla ilgi göreceğini tahmin ettiği İngiltere’deki
East West Records‘a yönlendirdi. East West Records albümün promosyonu için oldukça titiz bir çalışma yürüttü ve
Silent All These Years isimli 45’lik BBC’de oldukça ilgi gördü. Uluslararası bir üne kavuşmasına ramak kalmıştı. Zira 23 hafta boyunca listelerde kalma başarısı gösteren albüm, Amos’un sesini yediden yetmişe herkese duyurmuştu. Sanatçı Toys filmi için The Happy Worker isimli bir şarkı da kaydetmişti. O dönem ayrıca daha sonra çok iyi dost olacağı yazar Neil Gaiman’la da tanıştı.
Little Earthquakes’in başarısından sonra diğer albümler de sırayla geliyordu. İngiltere, Amos için müzikal anlamda yeniden doğduğu bir ülke oldu. İlk albümünü yaşadıklarını müziğe dönüştürerek kişisel bir tavırla kaydeden Amos, ikinci albümü Under The Pink’i kaydederken Georgia O’Keeffe, Salvador Dalí, Alice Walker ve Rus prensesi Anastasia Romanov’dan etkilenimlerini yansıttı şarkılarına. İngiltere’de bir numaraya yükselen albüm, Cornflake Girl isimli 45’liğin Billboard listelerinde 12 numaraya yerleşmesiyle Amerika’yı da fethetti.
1994’te albüm için turneye çıkan Amos, 7 yıl gibi uzun bi süre birlikte olduğu ve iş ortaklığı yaptığı Eric Rosse’dan ayrıldı. Ayrılık sonrası Hawaii’ye giden ve yeni albümüne adadaki mitolojik figür volkan tanrısı Pele’den esinlenerek Boys For Pele ismini koyan Amos, İrlanda’da kaydettiği yeni albümüyle hem Amerika’da hem de İngiltere’de büyük başarı kazandı.
Tori Amos, cinsel tacize karşı pek çok kampanyada yer aldı, şarkıları birçok kadının yeniden hayata bağlanmasına yardım etti.
Amos, 1 Mayıs 2007’de raflarda yerini alan yeni albümü American Doll Posse için çıktığı turne kapsamında
15 Temmuz’da Türk dinleyicileriyle de buluşacak.
İngiliz ses teknisyeni Mark Hawley‘le evli olan Amos’un 5 Eylül 2000‘de dünyaya gelmiş Natashya Lorien Hawley adında bir kızı vardır.
11 Temmuz 2005’te CNN Türk’te Yayınlanan Afiş Programında Şebnem Ferah’ın Tori Amos’la Yaptığı Röportaj
İlk olarak sizi İstanbul’da görmek çok güzel. Etrafı görebilecek yeterli vaktiniz oldu mu? Hoşunuza gitti mi?
Tori Amos: “Caddelerde gezintiye çıkmıştım. Yürüyüş yapmaya bayılırım.”
Peki nasıl buldunuz?
Tori Amos: “Evet, çok beğendim. Sanki faklı bir zaman dilimindeymişim gibi hissettim. Sanki modern ve arkaik zaman içiçe geçerek dengelenmiş. Bu akşam icra edeceğim müziği İstanbul sokaklarında gezinerek keşfedeceğim.”
İstanbul’un ilgi çekici bulduğunuza inanıyorum.
Tori Amos: “Evet, bayıldım.”
Siz bir çok kişi için çokça önemi olan bir ilham kaynağısınız. Bu kadar çok insanın sizi dinlemesi sizi hayatlarının ve anılarının bir parçası yapması sizi nasıl etkiledi?
Tori Amos: “Hiçbir zaman tedirgin olmadım, çünkü biraz şarkılar ve insanlar arasında bir iletken olduğumu hissediyorum.”
“Ve şarkılar insanlarla iletişim kurmak ister. Bu bana küçük bir kız olduğumdan beri söylenen birşey. Ve bazen aradan çekilmem gerekir. Böylelikle şarkılar daha kolay insanlarla buluşur ve kendi özel iletişimlerini kurarlar.”
“Kimi zaman da benim yapabileceğim hiçbir şey yoktur, bu zamanlarda bana düşen ise şarkılara kimliklerini verebilmek için odaklanmaktır.”
Bu kadar odaklanmayı nasıl başarıyorsunuz?
Tori Amos: “Müzik benim için ‘mana’, evrenden gelen manevi bir güç benim için. Saf oluşum ve Tanrı’dan gelen bir armağan benim için.”
“Bu sebeptir ki ben başka bir yolun yetmeyeceği bir şekilde müzikle besleniyorum. Hayatımda bir arkadaş, bir anne ve bir sevgili olarak beni karşılıklı besleyecek kimselere sahibim.”
“Ama müziğin gücü başka, bana yemek içmekle karşılaştırılamayacak bir güç veriyor.”
Böylesi erkek egemenliğinin çokça geçerli olduğu bir müzik endüstrisinde kadın müzisyen olmak nasıl bir şey?
Tori Amos: “Evet sizden daha farklı özgür yönlerimiz var. Bu doğru fakat olayları tarihsel geçmişlerimize göre değerlendirmeliyiz.”
“Bunun yanı sıra ne yazık ki son yedi yıldır medya kontrol edilemez bir hal almaya başladı. Birkaç büyük şirket, kitlelerin neler dinleyeceğine karar veriyor, bu nedenle şarkılara çokça düzenleme yapılıyor. Kadınlar için kurallar erkeklere göre farklı işliyor.”
“Çünkü kadınlar belli bir yaşa gelmeye başladığınızda erkekler seksi olurken, bizler yaşlanıyoruz. Örneğin Johnny Depp ve Brad Pitt.”
“Ama 40 yaşında bir kadın olarak, müzik işinde çok donanımlı bir satranç oyuncusu olmanız gerekiyor. Böyle olmaması gerektiğine inansam da maalesef kurallar var ve böyle.”
Ben de tam kariyerinizde zorluklar yaşayıp yaşamadığınızı soracaktım ki, cevabımı aldım.
Tori Amos: “Pekala, elbette zorluklar benim için de var. Ama bu tam da kendinizi tanımaya başladığınız ve ruhunuzun uymayı reddettiği kuralları farkettiğiniz nokta da oluyor.”
“Ruhunuzda öyle bir yer buluyorsunuz ki bahsettiğimiz kurallara dahil olamıyor, anlamsızlaşıyor. Gençlik ve güzellik talepleri benim değiştirebileceğim şeyler değil.”
“Bunlar benim varolmasını istediklerim arasında, ama daha pek çok olguyu da önemsiyorum. Mesela bilgelik, sonuçta benim zorluklar karşısında ayakta kalabilmemi sağladı.”
“Bu nihayetinde bir satranç oyunu. Müzik endüstrisi çoğu zaman müzik ile alakası olmayan işler ortaya koyar.”
“Bu tarz işleri ortaya kabullenebilecek mideye sahip değilseniz sizi suçlayamam, çünkü pek hoş olmayan bir iş bu. Ama pek çok işin böyle bir düzene sahip olduğunu çok açık.”
“Unutmamalı ki müzisyenler kuşlara benzer uçup kaçabilirler. Bu garip dünyada yer alabilmek için iyi satranç oynamanız gerekiyor.”
Sorumun çok özel olup olmadığını bilmiyorum. Annelik duygusu nasıl birşey?
Tori Amos: “İnsanı çok geliştiren, büyüten bir şey. Şüphesiz hayatımda şimdiye kadar karşılaştığım en mücadeleyi gerektiren, sizi geliştiren ve mütevazi olmanızı sağlayan bir olgu.”
“Dünyada anne olmuş herhangi biri için de geçerli olduğuna inanıyorum. Ayrıca yaşamadan ne olduğu anlaşılamayacak bir macera olduğuna inanıyorum.”
“Bu herkes için geçerli değil, bazı kız arkadaşlarım neyin içine sürüklendiğimi gördüklerinde, kendi çocuğun olmadığı zaman çocuk bakmayı deneyip geri dönebilirsin, ama kendi çocuğunda işler değişir. Bu sebeple kızım bizimle beraber heryere geliyor, bu bizim dünyamız.”
“Bazen insanlar gerçek yaşama döndüğümüzde işlerin değişebileceğini söylediklerinde, onlara bakıp ‘hayır bu zaten bizim gerçekliğimiz, saçmalıyorsunuz’ diyorum.”
“Bu sebeple kendi düzenimizin gerçekliğinde en tutarlı olabilecek yolu tutturmaya çalışıyoruz. Bu birebir ‘normal’ kalıplarıyla uyuşmayabilir, ama bu bizim normalimiz.”
Pek çok insana ilham kaynağı olduğunuzu düşündüğümde, sizi en çok nelerin etkilemekte olduğunu merak ediyorum.
Tori Amos: “Evet, var ama bu kişilerin ismini sessiz söylemeliyim.”
Sessiz, evet.
Tori Amos: “Çünkü bu kişilerle çok karşılaşıyorum.”
Tabii…
Tori Amos: “Ve onlara saygısızlık yapmak istemiyorum.”
Tabi, evet…
Tori Amos: “Ama elbette ki ben de her zaman etrafı gözlemlemeye çalışıyorum. Hangi insanın, ne zaman sizin görüşünüzü değiştireceğini bilemiyorsunuz ki…”
“Birkaç gün önce, şimdi gazeteci olan ve 15 yıldır Hindu rahipliği yapmış biriyle karşılaştım. Benimle röportaj yapıyordu, benden daha yaşlı ve daha çok gezmiş…”
“Onun hikayesini ve neler yaşadığını dinlemenin, tam da biraz kırgın olduğum bir zamanda, beni merkeze yönlendirdiğine inanıyorum. Bilirsiniz tecrübeli kimselerle sohbet nasıldır, bir bakıma zamanda yolculuk gibidir.”
“Ben de sadece onu dinliyordum ki bir ara durdum ve bugün pek konuşacak havada değilim, dedim. Onun yerine sizi dinlemek istiyorum dedim.”
“O da kendi tecrübelerini anlatmaya başladı. Bu çok garipti, ben onunla röportaja başlamıştım. Ve sonunda konuştuğumuz konulardan tamamıyla ilham almıştım. Sizi neyin etkileyeceğini bilemezsiniz.”
“Mimarların etkilenmesi gibi, hepimiz görsel sanatçılar olarak biliriz ki ilham farklıdır. Bazen yolda yürürken denk geldiğiniz biri, herhangi bir şey yaratmanızı etkiler.”
“Bu değişimlerin, yaratımların oluştuğu noktadır ki, dakikası dakikasına büyüyü gerçekleştiren şey dışarıda bir yerde değil, tam da burada kendi içinde bir yerdir.”
Hem şarkı söyleyip hem de piyano icra etmek nasıl bir şey? Bu sizin için tamamen doğal bir şey mi ya da evde zor parçaları antreman yapmanız gerekiyor mu?
Tori Amos: “Evet, çalmak ve söylemek benim için içgüdüsel. Sadece biraz çalışmayla aynı zamanda keyboardları çalarken, yüksek topuklar üstünde rahatlıkla şarkı söyleyebilirim.”
“Bunun dışında pek çok yapamadığım iş var, çamaşırları gerçekten iyi yıkayamam, ama bir ahtapotmuşcasına ellerimi kullanarak piyano çalabilirim.”
“Zaten benden kimse o işleri yapmamı da istemiyor. Kocam bana ‘yanlış iş tişört’leri yapmak gerektiğini söylüyor.”
“Mesela yemek yapmayı düşündüğüm gün o tişörtlerden giyeceğim ve ne iş yapacağımı anlayacağım. Bunu eleştirmek için yapmıyor, gerçekten bana çok düşkündür.”
“Ama bunu önceden söylüyorum ki nedeni anlaşılsın. Sayılarla aram iyi değildir, matematiksel yeteneğim de… Ama iş ritim tutmaya ve müzikle içselleşmeye geldiğinde, sekiz zamanlı vuruşu kolayca ayırt edebilirim.”
“Ne var ki yapamadığım şeyler pek çok. Şarkıcı olmasaydım, başka bir işte başarılı olabileceğime inanmıyorum, çok yeteneksizim.”
Size iyi dileklerimle, bu gece için bol şans dilemek istiyorum.
Tori Amos: “Teşekkür ederim..”
Ve son albümünüz için de bol şanslar..
Tori Amos: “Teşekkür ederim.”
Tori Amos: “Burada geçirdiğim her dakikadan zevk alıyorum. Burda güneş farklı parlıyor.”
Sizi burda gördüğümüze çok memnunuz. Ve eminim bu gece harika bir gece olacak.
Tori Amos: “Teşekkürler.”
