Vaclav Havel kimdir, 2 Şubat 1993 – 2 Şubat 2003 tarihleri arasında Çek Cumhuriyeti Devlet Başkanı olarak görev yaptı.
Vaclav Havel, 5 Ekim 1936 tarihinde Prag, Çek Cumhuriyeti‘nda doğmuştur. Çekoslovakya‘da kültürel ve politik faaliyetlerde bulunan tanınmış, girişimci ve entelektüel bir ailede yetişti. 1950’lerin ilk yarısında bir kimya laboratuarına 4 yıllık çıraklık eğitimi için girdi. Bunun yanı sıra akşamları da ikincil eğitimini devam ettiriyordu. Politik nedenlerden ötürü lisans düzeyinde gitmeyi planladığı İnsani Bilimler Fakültesi’nden kabul alamadı ve onun yerine Çek Teknik Üniversitesi Ekonomi Fakültesine başvurdu. Bu fakülteyi ise 2 yıl sonra bıraktı.
Büyükbabası inşaat mühendisi, babası mimar, amcası film yapımcısı; ann büyükelçi ve kısa bir süre için bakan olan Havel’in yetişişi, onun yaşama bakışını biçimlendirmiştir. İyi bir eğitim gören ama 1948’den itibaren de, o dönemin yetkililerince bir toplum düşmanının oğlu olarak kabul edilen yazarın eğitimi içinde kimya laborantlığı, iktisat uzmanlığı, sahne işçiliği, dramaturgluk da vardır.
1960 yılında askerliğini yapıp döndükten sonra 2 yıl bir firmada teknisyen olarak çalıştı. 1962 ile 1966 arasında Prag Sanat Akademisi’nde drama üzerine eğitim gördü. 1959 yılında Prag tiyatrosunda bir sahne şefi olarak çalışmaya başladı. 1960’da “Na Zabradlı” adındaki deneme tiyatrosunda çalışmaya başladı ve şiir yazmayı bıraktı, tiyatro ve radyo için oyunlar yazmaya başladı. “GÖRÜŞME” (1975), “KUTLAMA (1975), “ÇAĞRI” (1978) ayrı tarihlerde yazılmış, daha sonra birbirlerini tamamladıkları düşüncesiyle tiyatrolar tarafından üçlü olarak sahnelenmeye başlamıştır. En bilinen tiyatro eseri The Garden Party‘yi 1963 yılında yazdı.
1963‘te il (The Garden Party) Prag’da ünlü Çek yönetmen Ottomar Krejca tarafından ilk kez sahnelendiğinde tiyatro çevresinin hemen dikkatini çekmiş ve yazar kendinden söz ettirmeye başlamıştır. İki yıl sonra, bürokrasinin deforme ettiği toplumun eleştirisini getiren ikinci oyunu, Bildirim (Vyrozumeni), Jan Grossman tarafından sahnelenmiş ve Havel’in adı, Çek oyun yazarları arasında en önde yer almıştır. 1968’deki New York Shakespeare Şenliğinde büyük bir başarı getiren bu oyun, Obie Ödülü’nü kazanmıştır. Vaclav Havel‘in 1970’de, ABD.’de ikinci kez Obie Ödülü’nü kazanan başka bir oyunu ise, 1968‘de, yine Grossman tarafından sahnelenen Dikkati Toplamanın Giderek Zorlaşması (Ztizene Moznast Soustredeni) adını verdiği yapıtıdır. Bu oyunda, bürokratik, anonimleşmiş sistemlerde memurların ve aydınların yabancılaşması konu edilir.
1969 yılında, Avusturya hükümeti tarafından kendisine verilen “Avrupa Ödülü” onun kendi ülkesindeki özverili ve saygın savaşımını simgeler. Yetmişli yılların ortasında 1969’daki olayları, her biri tek bölümlük, Vanek Üçlemesinde (Söyleşi-Vernisaz-Protesto) anlatan Havel, burada biyografik bir eğilim içindedir; bira işçisi olduğu, sonra yazmaya başladığı yıllar, oyunlarına konulan yasaklamalar bu yapıtta yer alır. Onun biyografik izler taşıyan diğer iki oyunu da Buruk Ezgi (Largo Desolato-1984) ile Şeytan Çelmesi (Pokuşent-1985) dir. Havel 1975’teki Dilenci Operası (Zebracka Opera) ve bir yıl sonra yazdığı Tepedeki Otel (Horsky Hotel) adlı oyunları ile Avrupa’nın birçok tiyatrosunun repertuarlarında sürekli yer almıştır. Onun tek bölümlük oyunlarının sayısı da bir haylidir
Makinistlik, ışıkçılık ve sekreterlik gibi işlerde çalıştı. Yazdığı oyunlarda çağdaş toplumun açmazlarını dile getirdi. Görüşlerinden ötürü 1977 ve 1979’da mahkûm edildi.
Son dönem Çek tarihinin en önemli aydınlarından olan tiyatro yazarı ve şair Havel’in 1960’lı yıllardan bu yana çok sayıda piyes, kitap ve siyasi denemesi yayımlandı.
Rusya 20 Ağustos 1968 tarihinde Çekoslovakya‘yı liberal ve karşı devrimci olmakla suçlayarak 300 bin kişilik ordu ile işgal ettiğinde, Vaclav Havel, insan hakları sözleşmesi Charta 77’nin hazırlanmasına yardım etmekten tutuklandı. Kara listeye alınarak siyasi faaliyetlerde bulunması ve yazı yazması yasaklandı, yaklaşık 4 yıl cezaevinde yattı.
Hem bir Çek vatandaşı, hem de bir yazar olarak yaşamanın savaşını vermiştir. Ayrıca bu güçlüklere dayanamayıp, başka ülkelere yerleşen Çek aydınlarının ve yazarlarının tersine, o, ülkesinde kalıp sonuna kadar savaşmayı seçmiştir. Hiçbir hareketini politik bir taktikle yapmamış, dosdoğru, açıksözlü davranmış ve Çek halkının sevgisini kazanmıştır.
1987‘de SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov‘un Çekoslovakya‘yı ziyaretiyle doruk noktasına ulaşan reform yanlısı hareketler, 1989‘a kadar sürdü. 1989 yılında hükümete karşı ayaklanma başlatmaktan tekrar tutuklandı. Daha sonra, özgürlük ve demokrasi talep eden kitle protestoları hazırlayan Sivil Forum’un kurulmasına yardımcı oldu, 18 gün süren kitlesel gösteriler ardından Kadife Devrim’in öncüsü oldu.
Komünist hükümet istifa ettikten sonra 29 Aralık 1989 tarihinde geçici olarak Çekoslovakya Devlet Başkanı olarak seçildi. Temmuz 1990 ayında yeniden yapılan seçimlerde tekrar Çekoslovakya Devlet Başkanı olarak seçildi. 1992’de Çekoslovak birliği çözülürken, Bölünmeye karşı çıkan Havel, görevden istifa etti. Birleşik Çekoslovakya’yı korumak için çok uğraştı ama ülke Çek ve Slovakya Cumhuriyeti olmak üzere iki parçaya bölündü.
2 Şubat 1993 tarihinde Vaclav Havel yeniden seçilerek Çek Cumhuriyeti‘nin Devlet Başkanı oldu. 1998 yılında yeniden Cumhurbaşkanı seçilen Havel, Şubat 2003‘te eski siyasi rakiplerinden Václav Klaus tarafından yenilgiye uğratıldı ve Cumhurbaşkanlık dönemi sona erdi.
1999‘da Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) katıldı.
Vaclav Havel, 29 Aralık 1989 – 20 Temmuz 1992 tarihleri arasında Çekoslovakya Devlet Başkanı olarak görev yaptı. Daha sonra 2 Şubat 1993 – 2 Şubat 2003 tarihleri arasında Çek Cumhuriyeti Devlet Başkanı olarak görev yaptı.
1985 yılında Amsterdam‘da bir kültür vakfınca kendisine Erasmus Ödülü verildi.
Vaclav Havel, 1996 yılında akciğer kanseri yüzünden ameliyat oldu akciğerinin bir bölümü alındı.
Evlilikleri :
1.eşi: Olga Šplíchalová (1964-1996)
2.eşi: oyuncu Dagmar Veškrnová (1997-2011)
Vaclav Havel, 18 Aralık 2011 tarihinde Hrádeček, Çek Cumhuriyeti’inde 75 yaşında ölmüştür.
Kitapları :
1988 – Letters to Olga
1991 – Open Letters
1991 – Disturbing the Peace
1992 – Summer Meditations
1985 – The Power of the Powerless
1998 – The Art of the Impossible
Görüşme Kutlama Çağrı, oyun
Uzaktan Soruşturma
Tiyatro oyunları :
1963 – Zahradni Slovnost (The Garden Party)
1965 – Bildirim (Vyrozumeni)
1968 – Dikkati Toplamanın Giderek Zorlaşması (Ztizene Moznast Soustredeni)
1975 – Dilenci Operası (Zebracka Opera)
1975 – Görüşme, Kutlam,a Çağrı, (oyun)
1976 – Tepedeki Otel (Horsky Hotel)
1980 – Audience
1980 – Vernisaz
1980 – Protest
1984 – Buruk Ezgi (Largo Desolato), (oyun)
1985 – Şeytan Çelmesi (Pokuşent)
1975 – Görüşme, Kutlam,a Çağrı, (oyun).
